Dinsdag 3 mei Wandelen door San Francisco: o.a. Grace Cathedral, Cable Car museum, Lombard Street, San Francisco Bay tour, Golden Gate Bridge, Alcatraz, Fisherman’s Wharf met Pier 39, tochtje met de cable car enz. 

KAART van down town SAN FRANCISCO: 

Vandaag gaat om half acht de wekker. Douchen en dan het ontbijt aan het tafeltje op de kamer met Griekse yoghurt en een banaan en een cracker. Straks in de stad maar ergens koffie drinken. We hebben afgesproken dat vandaag ieder stel apart dus met z’n tweeën op pad gaat. De jongelui lopen een stuk sneller dan wij, en wij willen rustig aan doen. Dat betekent niet op een bank in een parkje zitten, nee, we maken vandaag een lange wandeling door de stad, maar wel weer net als gisteren: heuvel af wandelen naar het water en terug ertegenop met de cable car. Tenminste dat is de opzet. Helemaal alleen maar dalen lukt echter niet. We willen ook westwaarts en dan moet je ook nog wel eens klimmen. Het is lekker weer voor dit doel: zonnig met wolken maar droog en een graad of twintig. 

Grace cathedral op Nob Hill

 de deuren; de echte staan in Florence (I)

We lopen Taylor street op, da’s nog wel even klimmen! Bij de Grace Cathedral op Nob Hill kunnen we uitblazen. We bekijken het interieur en laten ons niet afschrikken door een beetje opdringerig bord dat je geacht wordt tien dollar p.p. te doneren voor een bezoek. De kerk van binnen lijkt op veel andere katholieke kerken in Europa. Hij heeft prachtige gebrandschilderde ramen en een labyrint. Buiten vond ik de deuren opmerkelijk: een perfecte imitatie van Ghiberti’s Poorten van het paradijs in het Baptisterium in Florence. De kerk is gesticht tijdens de Californische goldrush, in 1849. Grote schade was er ontstaan na de branden bij de aardbeving van 1906. Daarna is hij weer opgebouwd en pas in 1964 was het echt allemaal klaar. Ds. Martin Luther King jr. wijdde de kerk in. 

Painted Ladies

We komen door stille straten waar weinig verkeer is en de auto’s die er rijden zijn vaak elektrisch. We zien fraaie woonhuizen in Victoriaanse stijl, in pasteltinten geverfd. Het zijn niet de beroemde ‘painted ladies’ (bij Alamo Square Park: daar komen we vandaag niet meer aan toe) maar deze mogen er ook zijn. Ze werden gebouwd in de tweede helft van de 19e eeuw, vaak deels van hout. We lopen richting het museum van de kabeltrams. We menen even dat we er zijn, maar dat blijkt de remise. Er staan een stuk of wat van die karakteristieke houten cable cars. Als we binnen lopen, mogen we wel even een foto maken maar verder is het verboden toegang. 

 remise van de cable cars

Even verder op de hoek van Washington Street en Mason Street  is het echte Cable Car Museum. We zijn een kwartiertje te vroeg, maar dat komt mooi uit want tegenover is een leuke koffietent. Dat je in Amerika geen goeie koffie kunt drinken, blijkt een fabel. In de grote steden maken ze vaak heel acceptabele espresso’s en cappuccino’s. Daarbuiten is het minder, maar de ‘gewone’ koffie is vaak prima te drinken en op het platteland is een of twee ‘refills’ gewoon. 

Cable Car Museum

 het cable car museum

Na onze koffiepauze is het museum open. Het is gratis toegankelijk en zeker de moeite waard. Het is niet alleen een museum waarin de geschiedenis en de werking van de kabeltrams uit de doeken wordt gedaan, maar het is tegelijk ook een werkplaats en onderkomen voor de centrale aandrijving van de kabels die nog in en onder de straten van drie lijnen liggen. Eens waren er 22 verschillende lijnen van in totaal 176 km (!) waarop zo’n zeshonderd karretjes dokkerden. Elke exploitant had zijn eigen spoorbreedte en type geleidingswielen. In 1956 standaardiseerde de San Francisco Municipal Railway (door iedereen de Muni genoemd) een en ander. Nu kun je nog 17 km in de rijtuigen afleggen. Het heeft wel twee campagnes gekost om wat er over was, te behouden en een geld verslindende revisie van het hele systeem. Nu is het voornamelijk een toeristische attractie, hoewel forenzen er ook wel gebruik van maken. 

 schema van het museum

 de motoren die de kabels aandrijven

 zo werkt het systeem in de tram

 de motoren draaien onafgebroken

 een antiek koetswerk

Technisch komt het erop neer dat onder de straat een kabel in een lange lus constant doorloopt, aangedreven door de elektromotoren met grote wielen die je in het museum in werking ziet. Als je een straat oversteekt met kabels eronder dan hoor je ze zoemen. In de tram zit een mechanisme dat met klauwen om de kabel kan sluiten. Met een grote handel klemt de ‘gripman’ de klauwen op de kabel: losjes betekent dat de kabel slipt en dus: zachtjes rijden en volledig vast leidt tot de topsnelheid van 9,55 m/h of ongeveer 15 km/u. Bijna ongelooflijk is dat dit mechanisme de tien ton van tram plus passagiers niet alleen in beweging brengt maar het dus ook de heuvels op trekt. De gripman moet een potige kerel zijn, want het is zwaar werk, dat op het gevoel moet gebeuren: er is geen schaalaanduiding van hoe strak de klauwen om de kabel klemmen. Op een heuvel voor een stoplicht staand, zal de gripman de kabel dus iets moeten laten ‘aanstaan’ om te voorkomen dat de wagen terug- of vooruit rolt. Remmen zijn er niet! 

In het museum zie je dus enkele oude wagens, heel veel parafernalia en dus de grote hal met de zoemende motoren en kabels. De trap naar beneden leidt naar een ruimte waar je kunt zien hoe de kabels over draaischijven van richting worden veranderd. Je kunt je daar ook een voorstelling maken van de hedendaagse kostbaarheid van het systeem. Want hoewel het onverwoestbaar lijkt, is het tamelijk kwetsbaar. Alleen al de kabels moeten vanwege de slijtage om de zoveel tijd helemaal vernieuwd worden. Dan wordt de ritprijs van zeven dollar begrijpelijk. 

 kijkje onder de grond in de 'sheaveroom' , waar de kabels a.h.w. van verticale naar horizontale beweging gebogen worden 

nog zo'n mooie brandweer, en rechts twee cable cars op het eindpunt met op de achtergrond de baai met Alcatraz

Crookedest Street

We vinden het allebei een heel aardig museum, R ook, terwijl zij toch helemaal niet technisch is. We keren terug naar Hyde Street en lopen die verder af richting de Bay. Dan kom je op Russian Hill langs ‘het kronkeligste straatje’ van San Francisco, the crookedest street. Van Hyde Str. naar Leavenworth Str. loopt de Lombard Str. Een steil straatje met talrijke bochten, opgefleurd met mooie borders vol bloemen en groen. In Europa, in Nederland in ieder geval, zou zo’n curieus straatje meteen autovrij gemaakt zijn, maar dit is Amerika. Met je eigen auto door de acht scherpe bochten van Lombard Str. toeren is dus een attractie. Hoewel, erg druk met auto’s is het er niet gelukkig. Voetgangers als wij kunnen langs beide zijden via trappen omhoog en omlaag. 

 Lombard Street, links een voetgangerstrap

 huis aan Lombard Street

Onderaan Lombard Street op Leavenworth

De baai

 we zien Alcatraz al liggen 

 en de beroemde Golden Gate bridge

Als we genoeg foto’s hebben, lopen we verder naar beneden, naar de baai. Hyde Str. loopt dood tegen het water. We gaan langs het Maritime National Historic Park naar de lange en kromme pier van het Aquatic Park. De pier is hier en daar afgeschermd; de staat van onderhoud is dermate abominabel dat ze het publiek niet overal toelaten. Roest heeft de stalen onderdelen grovelijk aangetast. Aan de kant zitten een paar jongens en meiden te vissen. Ze knopen een praatje aan. Nee gevangen hebben ze nog niets, maar dat komt wel. En anders niet. Verder zijn wij hier buiten het toeristische gedeelte ongeveer de enige bezoekers. 

Vanaf deze pier kunnen we de beroemde Golden Gate Bridge zien, maar het is nogal mistig weer. Dat hoort trouwens bij San Francisco: nevel in de ochtend. Trouwens, langs de westkust naar het zuiden kunnen we daar ook mee te maken krijgen. 

Fisherman’s Wharf

We lopen terug naar de pieren en het toeristische gedeelte. Vooral bij Pier 39 en Fisherman’s Wharf is het druk en toeristisch. We zien The Cannery, een voormalige fruitconservenfabriek en nu een soort mall met winkeltjes en restaurantjes e.d. We besluiten die rechts te laten liggen ondanks de aanbeveling van Jan Doets dat je dit wel gezien moet hebben. Tja, maar zo is er wel meer en we hebben één dag! 

We komen langs een steiger waar een boot klaar ligt voor een rondvaart over de baai. Dat trekt ons wel, de prijs lijkt me heel redelijk, het is dan ook een kleine particuliere boot. De enige afvaart vandaag, roept de man die de tickets verkoopt ons toe. Ja, maar wij willen ook wel even wat eten eigenlijk. In de buurt zijn stalletjes genoeg met etenswaren ‘to go’. Wij kiezen voor simpele fish and chips. Daarmee lopen we terug naar de steiger. De boot ligt er nog, we kunnen mee. Meteen nadat we aan boord gestapt zijn, varen we weg. Ons voedsel eten we aan boord op. De boot is lang niet vol. Dat geeft ons gelegenheid wat rond te lopen. Voor op de plecht waait het flink. We zien de stad aan ons voorbij trekken, zo voelt het, en zo vanaf het water kun je mooi zien dat de stad op heuvels is gebouwd; het rechte stratenplan komt ook mooi uit. 

Golden Gate Bridge

 aan boord

 noordkant van de brug

 zuidkant

Eerst gaan we richting de GG Bridge. Deze hangbrug is natuurlijk hét icoon van de stad. In 1937 werd de voor die tijd revolutionaire brug na vier jaar werk (in het kader van werkloosheidsbestrijding) voltooid; hij is 2,7 km lang en 227 m hoog. De brug kostte destijds 35 miljoen dollar. Toen heel veel geld. Sindsdien heeft de brug aan onderhoud veel en veel meer geld gekost, want hij moet constant gezandstraald worden (roest!) en opnieuw in de verf gezet worden. International Orange, heet de oranje-bruine kleur. Er gaat per jaar 38.000 liter verf op en die wordt aangebracht door werkers zonder hoogtevrees, veelal indianen zegt men. Er waren bij de bouw nogal wat twijfels over de haalbaarheid van de onderneming. Er staan sterke stromingen en de wind kan hier flink tekeer gaan. 

We hadden eerst het plan om morgen, onze eerste dag dat we de auto hebben, over deze brug naar Yosemite te rijden, maar bij nader inzien kost ons dat te veel kostbare tijd, dus vinden we het extra aardig om de brug nu van onderaf te kunnen bekijken. De kapitein vertelt onderweg een en ander over wat we zien. De boot vaart ruim onder de brug door en keert dan. Er staat vrij wat golfslag. Ook vandaag waait het stevig.  Ik kan me nu wel indenken dat ingenieurs in 1933 bedenkingen hadden bij de plannen voor de brug. Ik maak foto’s van de brug uit alle hoeken. Hij is fotogeniek, met die kleur en vorm, zo tegen de licht bewolkte hemel. 

 rechte straten in de stad

 Bay Bridge in de verte

Alcatraz

 Alcatraz

Stampend op de golfslag nadert de boot dan het andere icoon van deze stad: Alcatraz. Een rotsachtig eilandje in de SF Bay, dat gediend heeft als militair garnizoen, en interneringsplaats voor deserteurs, krijgsgevangenen en opstandige Apache-indianen. Vanaf 1933 was het een federale strafgevangenis en de beroemdste gast was toen natuurlijk Al Capone. Er heerste een zeer streng regime, met twaalf appèls met officiële tellingen per dag. Er zijn een paar pogingen tot uitbraak geweest, maar nooit een succesvolle. Onlangs zag ik op een tv-zender een reconstructie van misschien wel de meest fantasievolle uitbraak: met een zelfgemaakt (opblaas)bootje van achtergehouden en gestolen regenjassen (!) probeerde een drietal mannen over de gevaarlijke stroom van de SF Bay de kust te bereiken. Dat mislukte zowel in werkelijkheid als in de reconstructie jammerlijk. In het laatste geval was er een volgbootje dat de waaghalzen oppikte. In het eerste geval was dat bootje er niet. Op zee werden later bezittingen van de drie gevonden, de uitbrekers zelf zijn nooit gevonden. 

 Alcatraz

Vanwege de extreem hoge exploitatiekosten (alles tot en met drinkwater moet aangevoerd worden) werd de gevangenis in 1963 door Robert Kennedy gesloten. Nu is het een museum dat jaarlijks maar liefst 800.000 bezoekers trekt. We zien ze vanaf onze boot, die vlak langs het eiland vaart, overal op het eiland. We kijken nog uit of we onze dochter en schoonzoon zien maar tussen die 2191 dagelijkse bezoekers onderscheiden we ze niet. Ze hebben al maanden tevoren deze excursie geboekt. Wij krijgen uitleg van onze kapitein en zien zo ook het eiland letterlijk van alle kanten. 

Zo vertelt hij over de rode graffiti die te zien is: ‘Indians welcome Indian land’. De slogan werd aangebracht in 1969, toen Native Americans (=indianen) het eiland bezetten en zeiden het te willen kopen voor $ 24 waarde aan glazen kralen en rode doeken, “zoals driehonderd jaar geleden een soortgelijk eiland (bedoeld is Manhattan, LM) door de witte man gekocht werd van de indianen.” In de New York Times van 24 dec. 2012 staat e.e.a. hierover. Daar staat ook een foto van de watertoren met de spreuk “Peace and Freedom. Welcome. Home of the Free Indian Land.” De National Park Service, die het eiland nu beheert, zou deze spreuk met een grootscheepse renovatie van de watertoren opnieuw hebben aangebracht. Ik heb de watertoren van alle kanten gefotografeerd dacht ik, maar ik zie de spreuk niet… Wel staat er een soortgelijke spreuk op een betonnen wand. 

 ‘Indians welcome Indian land’.

Vanaf het water is goed te zien dat roest en verval de bebouwing op het eiland bedreigen. Het ziet er allemaal roestig en niet goed uit. Past wel mooi bij het image van het eiland natuurlijk, maar op den duur vergaat ook deze ‘glorie’ vrees ik. 

Bay Bridge

We zetten langzamerhand weer koers naar de wal. De kapitein maakt nog even een foto van R en mij met Alcatraz op de achtergrond. Links zien we nu de Bay Bridge, een tweede bijzondere brug die SF verbindt met Oakland en het achterland. Morgen zullen wij hier overheen rijden. De brug is nog een half jaar ouder dan de beroemde GG Bridge die we zostraks zagen. Een van de bijzonderheden is dat de brug voor beide rijrichtingen twee verdiepingen had. De aardbeving van 1989 deed een deel van de bovenste verdieping op de onderste vallen. De reparatie/ renovatie was zeer kostbaar en was pas in 2012 helemaal klaar. De verbinding bestaat nu uit twee bruggen, de westelijke dubbele hangbrug tussen San Francisco en Yerba Buena Island met een lengte van 3.141 meter en twee hoofdoverspanningen van 704 meter en een oostelijke zelf-verankerde hangbrug met een liggerbrug tussen Yerba Buena Island en Oakland met een lengte van 3.102 meter en een hoofdoverspanning van 385 meter. Over de brug lopen 2x5 rijstroken van de Interstate 80 in California.

We naderen de stad weer. Aan de kade, laverend tussen de vele boten die er aangemeerd liggen, worden we verwelkomd door zeeleeuwen die langs en onder de boot door zwemmen. Het was een leuke tocht, waarop we veel zagen, op een relaxte manier. 

 we naderen de stad weer

Dan is het tijd voor de koffie waar we zostraks geen tijd voor hadden. Aan een loket kopen we een lekkere cappuccino to go, die we op een bankje in de buurt met de zon op ons gezicht opdrinken. Ondertussen verbazen we ons over de soorten mensen die we langs zien komen. Zeer diverse vormen van uitdossing zie je hier. Ook de omvang van ‘de gemiddelde burger’ valt ons toch wel op…  en dan vooral de tegenstelling. Je hebt slanke mensen, meest jonge en schijnbaar succesvolle meiden en dames, en Joe Sixpack, die heel wat kilo’s mee te zeulen heeft. Daar voel ik me bijna slank bij…heerlijk is dat. We komen langs de beroemde bakkerij van Boudin, waar je achter de ramen medewerkers bezig ziet met het in elkaar monteren van kunstige broden: in de vorm van schildpadden en krokodillen. 

toeristisch hoogtepunt voor velen

 Boudin bakery

Pier 39 met de zeeleeuwen

Bij Pier 39 moeten we natuurlijk de zeeleeuwen zien. Wat een leven hebben die beesten. Liggen in de zon, nu en dan wat dollen met de buurman of buurvrouw (vooral de jongere exemplaren lijkt me). Er liggen diverse platformen waarop ze kunnen liggen maar ze kiezen ervoor allemaal op een kluitje te gaan liggen. Veel volk hier. Er zijn soort tribunes gebouwd waarop je rustig kunt zitten kijken naar de wriemelende hoop glimmende vette lijven. Na een poosje kijken hebben we genoeg van de stank. 

Om de kop van de pier heen komen we op een soort kermis terecht. Hier is het nog niet zo druk, ongetwijfeld doordat het toeristenseizoen nog niet echt begonnen is. Ook staan er wat marktkramen. We zien verleidelijke kersen: roodglimmend vragen ze ons om een pondje te kopen. Als we de prijs zien, schrikken we. Dat het hier duur zou zijn hadden we verwacht maar zeven dollar voor een pondje…  

Cable car naar Sutterstreet

Ongemerkt is de middag al voorbij en onze spieren en voeten raden ons aan op zoek te gaan naar de kabeltram. We kijken op en kaart welke lijn het dichtst bij is. De draaischijf van de Powell en Mason lijn is een paar blocks lopen. Hier worden de rijtuigen gekeerd. Alleen op de Californialijn hoeft dat niet; op de andere lijnen is aan het eind een draaischijf. Het gaat soepeltjes. De tram rijdt op de turnaround, de schijf, die wordt ongeveer een halve slag gedraaid en de tram kan via een ander spoor vooruit er weer af. Daarna mogen de passagiers op stappen. We zagen net eentje voor onze neus wegrijden, dus het is even wachten op de volgende. Een hele groep toeristen komt zich ook opstellen om mee te kunnen. Maar wij stonden er al dus even enige assertiviteit tonen en we zitten. We genieten ervan schommelend en schokkend door het verkeer te rijden. Niet ver van ons hotel in Sutterstreet kunnen we afstappen. 

 kabeltram op de draaischijf

Bij een kleine supermarkt doen we wat inkopen voor het ontbijt van morgen en om exact zes uur zijn we op onze kamer. De jongelui zijn ook terug. Zij hebben ook ver gelopen en zijn met de bus over ‘de brug’ geweest. En natuurlijk hebben ze genoten van hun bezoek aan Alcatraz. We constateren dat we de dag allemaal goed hebben besteed. De ‘painted ladies’ die we ook op ons wensenlijstje hadden, lagen te ver uit de route; bovendien hebben we op onze route ook mooie Victoriaanse huizen gezien en mooie uitzichten over de stad en de baai gehad. 

We spreken af samen in de buurt te gaan eten. Het wordt een gezellig drukke tamelijk chique Italiaan. We eten er heerlijk. Ik heb gegrilde zwaardvis, iets wat ik niet vaak op een menu heb zien staan. Samen zijn we $ 120 kwijt, inclusief drankjes en 15 % tip en tax. Denk erom: niet alleen de service is bij restaurants lang niet altijd inbegrepen, maar de tax (belasting) ook niet. Ook in winkels moet je aan de kassa meer betalen dan op het prijskaartje stond! Nogal verwarrend en onduidelijk. Het betalen met de credit card gaat altijd, maar de procedure wisselt nogal. Soms heb je de pincode nodig, vaker de handtekening, en hier geef ik de kaart mee (tegen mijn zin eigenlijk) en hoef ik niets te doen. $ 120 wordt keurig afgeschreven zonder pin of handtekening…

Het weer was vandaag prima voor onze wandeling. ’s Morgens wat bewolkt maar ’s middags zonnig met wat wind en zo’n twintig graden. Omdat ik niet de hele dag een petje op had (aan boord waaide het te hard) ben ik in mijn gezicht en onder mijn haar verband. Voortaan de zonnebrand niet vergeten. En het petje op.