dag 13: DE HIMBA                                             vr 27 okt                                  ROUTE

Het programma: “We brengen een bezoek aan de trotse Himba. We zien hoe deze laatste halfnomaden van Afrika nog steeds leven in traditionele onderkomens, gemaakt van mopane-takken, grond en mest. Ook horen we over hun tradities, manier van leven, geloof en rituelen. Vooral de vrouwen, met hun karakteristieke uiterlijk, springen in het oog. Zij smeren hun huid in met een mengsel van onder andere geitenvet en oker, waardoor deze rood kleurt, en hebben een bijzondere haardracht. Aansluitend reizen we naar onze lodge, die vlak bij de meest westelijke toegangspoort tot Etosha National Park ligt. (ca. 240 km)

Toko Lodge   Kamanjab

Toko Lodge & Safaris is an “Oasis” and the gateway to Western Etosha, Damaraland & the unspoilt Kaokoveld. The John & Penny Group like to welcome you in this warm and hospitable environment. Toko lodge offers 14 comfortable and uniquely decorated en-suite double rooms with stunning views overlooking some 3000 hectares of Savanna. Relax at the pool in a lush garden, enjoy walks and birding along the Dolomite Ridge or partake in some of the farm based activities like the Katenda Himba Village or Nature/Game Drive in the morning or afternoon.

Sundowners around an open fire with great atmosphere followed by a scrumptious meal can be enjoyed and the ever popular night drive in search of the elusive ‘shy’ five can't be missed.”

Dood blad van de Mopane boom, om de vorm ervan ook wel engelenboom of vlinderboom genoemd. De Nikon Coolpix B 700 leent zich zelfs wel voor zulke fotografische experimenten. Je moet er even tijd voor nemen maar dat moet met de spiegelreflex ook. Ondanks de kleine sensor kun je redelijk spelen met scherp-onscherp.  

Geelsnaveltok met de zon door de snavel

Mijn vrouw heeft slechts geslapen en is al vroeg op. Ik maak ook al, voor we naar het ontbijt vertrekken, foto’s van de opkomende zon boven de savanne. De schaduwen zijn heel lang. Je staat ervan versteld hoe snel de zon hier de omgeving opwarmt. Om acht uur is het al heerlijk weer. Wild zien we niet. Wel liggen er overal drollen. Dus er zit wel wild. Na het ontbijt hebben we nog wat tijd. Ik maak foto’s van onder andere de mooie blaadjes van de mopane tree, die niet voor niets ook wel engelenboom of vlinderboom wordt genoemd, om de vorm van de blaadjes. Ook gaat er vlakbij een geelsnaveltok op een tak zitten, zodat ik hem mooi in beeld krijg met de zon die door de gele snavel schijnt.

Net onderweg stoppen we alweer om onder een rots een tekening te zien. Hoe ik mijn best doe, ik zie hem niet. Mijn vrouw wel; die maakt er een mooie foto van, blijkt me later. Een eind verder stoppen we bij de rivierbedding van de Huab. We dalen met onze gids of van de hoge weg naar de bedding die begroeid is met groene struiken en bomen. Als de gids even graaft in het losse zand, heeft hij op dertig cm diepte al water. Het is wat zout water. Hier en daar ligt ook wat zout op de bodem. Dieren vinden het wel aantrekkelijk. We zien ze nu niet, afgezien van vogels, maar ze komen hier wel, dat kun je zien aan de sporen. 

even graven voor (zout) water

stromend water, dat zien we op deze reis niet veel in de natuur

zelfs een beetje een moerasje is er ontstaan in de rivierbedding

De lunchstop is bij een lodge met Nederlands/Vlaamse eigenaren, waarvan ik de naam helaas niet heb genoteerd en ook niet kan vinden op Googlemaps… maar het was een leuke plek waar we in goed gezelschap heerlijk onder een afdak van een voortreffelijke lunch genoten. (Kaoko Bush Lodge??)  Ik had een heerlijke tuna-salade met een Windhoek Lager. Ik maak foto’s van een felrode libel op de rand van het zwembad, van fel gekleurde hagedissen en dito vogels.

bouwende wevervogels 

A room with a view… alweer!

Na de lunch is het al niet ver meer rijden naar de Toko Lodge and Safaris. De kamer die we krijgen is een van de mooiste van de reis. Heel ruim met twee grote bedden waarvan een met een grote klamboe, een zithoek, een koffiehoekje en ruime badkamer. Alles smaakvol gedecoreerd. En…een groot balkon met zitje met prachtig uitzicht op de savanne. Daar zitten we graag met een glas thee te kijken naar de kleurige, vlugge vogeltjes. Ik richt en probeer net zo lang tot ik een scherpe foto van de meeste heb. Het is wel weer heel warm. Als we echt vol in de zon komen op het terras dan moeten we een poosje naar binnen.

de fraaie kamer in de Toko Lodge

en het fraaie balkon met uitzicht op de savanne en veel vogeltjes

We kregen ineens te horen dat hier vanavond een nachtsafari wordt gehouden. We zijn net te laat met inschrijven: er kunnen er maar een beperkt aantal mee op de open 4x4-auto. Achteraf geen probleem want de deelnemers hebben nauwelijks iets van dieren gezien, hoorden we. Terwijl wij heerlijk op ons balkon zaten te genieten en keken naar de zwiepende schijnwerpers van de auto in de verte.

Katenda Himba Village: traditionele leefwijze geconserveerd

Aan het eind van de middag hadden we een excursie naar het Himba-dorp dat hier vlakbij ligt. Katenda Himba Village. De Himba of Ovahimba leven in de regio Kunene, en speciaal in het deel dat het Kaokoveld heet, ten zuiden van de Kunenerivier. Ze zijn verwant aan de Herero, ook qua taal, maar die hebben de traditionele leefwijze praktisch vaarwel gezegd, terwijl de Himba die streng vasthouden. Hun uiterlijk zegt iets over hun levensfase en de plek die ze in de groep innemen. Als ze tien jaar zijn worden bij zowel de jongens als de meisjes de twee voortanden in de onderkaak eruit geslagen met een stok en een steen. Dit is een Himba-traditie waarvan de herkomst onduidelijk is. Tegenwoordig verdienen de Himba bij door zich te laten fotograferen door toeristen. De Namibische overheid werkt hard om de infrastructuur van het land te verbeteren. Een gevolg hiervan is dat de Himba minder dan voorheen in afzondering leven. Als gevolg daarvan wordt hun traditionele levenswijze meer en meer beïnvloed door andere culturen. Dit wordt ook door de overheid bevorderd; kinderen mogen niet in de traditionele kledij naar school (voortgezet onderwijs). Kinderen die willen doorstuderen worden daardoor gedwongen hun traditionele kleding af te leggen. De Himba hebben een eigen, in de westerse wereld niet gebruikelijke, metafoor voor tijd. Ze zien de tijd als een rivier die langs stroomt. De toekomst ligt (stroomafwaarts gezien) achter hen, want dit gedeelte van de rivier is nog niet langs gestroomd. Het verleden ligt voor hen, want dit is de rivier die langs gestroomd is en dus zichtbaar. Misschien bepaalt deze visie op de tijd wel mede dat ze sterk hechten aan de tradities uit het verleden. Dat verleden heb je steeds in het oog en daar richt je je op.

Gehaaide onderhandelaars

We krijgen een gids mee die zelf geen Ovahimba is, maar wel de taal spreekt en ons een en ander kan uitleggen en ons introduceert. Dat laatste is belangrijk. Ons is namelijk op het hart gedrukt om niet onuitgenodigd op eigen gelegenheid naar het dorp te lopen (wat makkelijk kon); dat wordt niet op prijs gesteld. De gids heeft een gezin en woont in een dorp een eind verderop. Het is natuurlijk een min of meer commerciële aangelegenheid, dit hele dorp, maar het is wel interessant. Je merkt ook er gelukkig weinig van dat het commercieel opgezet is; je wordt niet lastig gevallen door bedelende kinderen of opdringerige verkoopmethoden. Natuurlijk proberen ze hun ambachtelijke producten aan je te verkopen. Daarvoor zitten ze in een grote kring met hun koopwaar voor zich. Het zijn gehaaide onderhandelaars, deze vrouwen. En groot voordeel: je mag foto’s maken van wat je maar wilt en je hoeft ook niet voor elke foto te vragen of het goed is. Soms als je een close-up foto maakt, doe je dat toch maar het ze vinden het altijd goed. Communicatie is niet of nauwelijks mogelijk; de vrouwen spreken geen Engels.

Cirkel van takken

De Ovahimba die hier wonen, zijn geen nomaden meer. Ze hebben zich hier gevestigd. Wel houden ze nog vee, hier zie ik voornamelijk geiten. Ze wonen in zelfgemaakte hutten, gemaakt van takken, twijgen, modder en koeienmest. Het zijn wel heel simpele onderkomens; op de grond liggen wat dierenvellen en lappen en tja, rotzooi is het, wat ik zo zie. Elke familie heeft een eigen "dorp". Elk dorp heeft dezelfde plattegrond. Het midden van het dorp is de kraal waar het vee in opgesloten wordt voor de nacht. Deze kraal is een cirkel van takken die in de grond zijn gezet. Om deze kraal worden de verschillende hutjes gebouwd. Het vee loopt door het gehele dorp los rond en je kunt dus door het hele dorp de mest vinden van de dieren.

 Tegenover de ingang van de kraal woont de hoofdman van het dorp, tussen deze woning en de kraal is het heilig vuur(okoruwo). Het heilig vuur mag niet betreden worden door bezoekers, zonder toestemming van de hoofdman. Het heilige vuur voorziet in een contact tussen leven en dood. Als de hoofdman dood gaat, wordt het heilige vuur samen met de hut van het hoofd vernietigd.

Otjize en kroontje van geitenvel

Om te zien zijn Himba mensen wel iets bijzonders. In dit dorp zien we eigenlijk alleen vrouwen, en die zijn spectaculair. Ze smeren hun hele huid namelijk in met een rode kleurstof, oker, gemengd door een mengsel van ranzige boter of geitenvet en as. Deze laag beschermt hen effectief tegen de felle zon. En tegen insecten denk ik. Zich wassen is geen eenvoudige zaak natuurlijk en dat doen ze dan ook niet. Toch ruiken ze niet. Ze schijnen voorkomende lichaamsgeuren te verdrijven door boven een houtvuurtje te hangen en zo de geur uit te roken.

Otjize heet de pasta. Soms voegen ze aan de pasta hars van de Omuzumba struik toe voor de geur. De donkerrode kleur is sterk verbonden met de Himba-cultuur. Ze smeren het spul ook in hun haar en wel in zo ruime mate dat je eigenlijk geen haar maar ziet maar een soort koordjes van aarde of leer of zo; zo ziet het er uit. Bovendien verlengen ze hun eigen haar met extensies die soms eindigen in grote, zwarte bossen haar. Getrouwde vrouwen dragen dan bovenop hun haar nog een soort kroontje, gemaakt ook weer van geitenvel.

Er is veel van die donkerrode huid te zien, want ze kleden zich in een minirokje van geitenvel en verder eigenlijk niets. Het rokje is versierd met o.a. schelpen. Wel dragen ze overdadig versieringen, gemaakt van koper en andere metalen. Om hun onderbenen dragen ze veel ringen van metaal die zo te zien nogal strak zitten. Vrouwen dragen ook een schelp aan een ketting om hun nek die Ohumba wordt genoemd. Hier zag ik dat trouwens niet. Ze lopen meestal blootsvoets maar ik zie ook wel kinderen met simpele sandalen.  Kinderen zijn bloot of dragen een broekje en soms ook al een modern shirtje.

Een vrouw aan een gast uitlenen

Ze leven niet helemaal geïsoleerd meer van de samenleving, maar de Himba houden vast aan hun cultuur, vergelijkbaar met de Turkana en de Masai in Kenia. Daarom is het wel fascinerend om deze mensen van dichtbij mee te maken en iets van hun leefwijze te zien. In Oneworld vond ik nog dit: “Vrouwenruil is al heel lang een wezenlijk onderdeel van de cultuur van de Himba stammen in Namibië. Maar een recent verzoek van een advocaat om het gebruik op te nemen in de grondwet, heeft een nationaal debat over vrouwenruil en vrouwenrechten doen losbarsten. Het gebruik is een soort van gentlemen’s agreement; men kan de eigen vrouw voor een nacht doorgeven aan een vriend zodat hij seks met haar kan hebben. De vrouwen zelf hebben weinig inspraak in het geheel. Hoewel critici het gebruik extreem vrouwonvriendelijk en bovendien schadelijk voor de gezondheid vinden (met name in verband met hiv/aids), zeggen voorstanders van de vrouwenruil dat het goed is voor de onderlinge sociale verbanden en bovendien promiscue gedrag tegengaat. Vrouwenruil, bekend als 'okujepisa omukazendu' – dat staat voor “een vrouw aan een gast uitlenen” – komt voornamelijk voor onder de Ovahimba en Ovazemba stammen in Namibië, waar naar schatting 86.000 mensen leven.”

Aapjes kijken?

Tja, volgens sommigen heeft een bezoek als dit iets van ‘aapjes kijken’. Ten eerste lijkt me de term geen compliment voor deze mensen. En dan: deze vrouwen zijn heel zelfbewust en allerminst bedeesd of onderdanig. Ze zijn trots op hun cultuur en willen die graag laten zien. Ze voelen aan het grijze haar van een medereizigster en dat kan hun goedkeuring wel wegdragen. Als ik dan mijn pet afzet en mijn grijze stekeltjeshaar laat zien, maken ze een wegwerpgebaar. Dat lijkt nergens op.
De aardigste, meest ongedwongen foto’s heb ik gemaakt met de telelens.

Mijn vrouw koopt van een Himba dame een paar redelijk knullige poppetjes. Als een soort compensatie voor ons bezoek en voor het fotograferen, zegt ze.

Aan het eind van het bezoek gaan de vrouwen in een kring staan en wordt er een dans gedaan. Wij moeten daar niet te opzichtig foto’s van maken, laat onze gids doorschemeren, want een ander groepje toeristen heeft hiervoor betaald en wij niet. Tja, zo gaat dat. Maar ons bezoek loopt ten einde, we hebben genoeg gezien. Ik vond het wel een ervaring, hoewel niet zo puur en authentiek als destijds mijn bezoek aan de Samburu in Kenia. Maar ja, dat is intussen ook 38 jaar geleden. Daar zal het nu ook wel toeristischer zijn.

FOTO-IMPRESSIES VAN DE (OVA)HIMBA

het drenken van de ezels 

                                                                                                                              onder de enige waterkraan in het dorp

Tot het avondeten brengen we nog wat tijd door op ons balkon. Vogeltjes kijken en fotograferen. Het diner is van het buffet, niet zo overvloedig als we wel eens gehad hebben, maar nog steeds prima verzorgd en smakelijk. Na het eten zitten we nog lang op ons balkon. Het is nu heerlijk buiten, nu de hitte wat is weggetrokken. Het is jammer dat we in deze lodge niet wat langer kunnen blijven. Het enige wat ik erop zou kunnen aanmerken is dat ze het water verwarmen met zo’n toch wel vervuilende ‘donkey’.  Op zonne-energie zou beter zijn en kan hier gemakkelijk.