Zondag 28 april
dag 10: Eeuwenoud Shiraz met de Roze Moskee, tombe van Sjah Tsjeragh, de citadel, de Vakilbazaar en moskee, safraan, de tuin van Eram en de tombe van Hafez
Het programma: “We verkennen de universiteitsstad Shiraz, in Iran ook bekend als de stad van de dichters en de liefde. Tijdens een stadsrondrit zien we onder andere de Eram-tuin en het mausoleum van Hafez, de meest vooraanstaande dichter van Iran. Pasgetrouwde stellen komen hier bidden voor geluk, anderen zijn nog op zoek naar een geliefde. Ook komen we langs de begraafplaats van Shah-e-Cheragh, een belangrijk pelgrimsoord. U kunt bijkomen van alle indrukken in een van de theehuizen van de bazaar. (ca. 20 km)”
Masjed-e Naseer ol Molk of Roze Moskee
Een drukke dag ligt voor ons. Eerst gaan we naar de zogenaamde Roze moskee, officieel de Nasir al-Molk-moskee. De Nasir al-Molk moskee is gebouwd tussen 1876 en 1888 door Mohammed Hasan-e-Memar en Mohammed Reza Kashi Paz-e-Shirazi. Zij bouwden de moskee in opdracht van de Kadjaarse leider Mirza Hasan Ali Nasir al Molk.
de ingang van de Roze Moskee
magnifiek plafond
Europees aandoende afbeeldingen
de binnenplaats met waterbassin
In de Wintergebedshal; ook hier overheerst de roze kleur, nog versterkt door de gekleurde ramen
plafond in de Wintergebedshal
Over waarom de roze moskee zo wordt genoemd bestaan diverse meningen. Farid benadrukte nogal de roze kleur in het tegelwerk. Dat kan niet ontkend worden. Zowel binnen als buiten is de overheersende kleur roze. Dat is bijzonder omdat meestal het blauw overheerst. Een andere mening vind ik op internet. De moskee staat namelijk ook bekend om het kleurrijke glas in lood in een van de bijgebouwen, de wintergebedshal. Het daardoor binnenvallende zonlicht zorgt daar gedurende de dag voor spectaculaire effecten en een overwegend roze licht. Fotografen die er op tijden waren zonder publiek maakten er fraaie foto’s. Het best schijnt ’s morgens om zeven uur als de moskee net open is. De zon staat dan ook het gunstigst. Een paar voorbeelden op: https://www.droomplekken.nl/iran/de-roze-nasir-al-molk-moskee/.
Helaas zijn wij er weliswaar redelijk vroeg maar toch te laat. Mij lopen te veel (andere!) toeristen voor de voeten om er echt mooie platen te schieten. Een foto maken zonder mensen erop is eigenlijk niet mogelijk. Dit wordt niet voor niets genoemd ‘de meest gefotografeerde plek van Shiraz’. Toch wat pogingen gedaan, zie de foto's hierboven.
Als het even wat gaat spetteren uit de hemel, is het hele plein zo leeg en kan ik een aardige foto maken.
deze ruimte oogt heel anders dan de roze wintergebedshal...
In de moskee zelf is ook veel moois te zien. De prachtige geometrische tegels, kleurrijke tapijten en geschilderde zuilen en bogen, fraaie tableaus met florale voorstellingen. De uitgebeelde scenes doen opmerkelijk Europees aan; daarvoor staan ze ook bekend. Ook de plafonds zijn op spectaculaire wijze voorzien van tegelmozaïek. Opmerkelijk is verder nog dat in de pilaren houten blokjes geplaatst zijn. Dat dient om het gebouw meer aardbevingsbestendig te maken.
Ook hier binnen is het trouwens erg druk. Je kunt merken dat Shiraz drukker bezocht wordt dan bijv. Yazd.
Het buitenplein, de binnenplaats, kan ik bijna mensenvrij fotograferen als het even gaat miezeren en de meesten naar binnen vluchten. We zien binnen nog de waterput, met een schepmechanisme dat werd aangedreven door… een koe.
Onderweg naar een volgende attractie bezoeken we een winkel met miniaturen, geschilderd op veren. Het is wel bijzonder. We zien de schilder aan het werk met zijn fijne penseeltje.
De tombe van Sjah Tsjeragh/ Aramgah-e Shah-e Cheraq
Dit is een mausoleum waar ik als westerling die niet is opgevoed met de islam weinig mee uit de voeten kan. Van de islam heb ik nauwelijks iets meer weet dan de basiskennis die veel landgenoten hebben. Daarom is het moeilijk voor mij om de importantie van een bedevaartsplek als deze te doorgronden. Het gaat hier namelijk om de graven van twee zonen van de zevende imam (van de twaalf imams van de Twaalven van de Sjiieten, zie eerder in dit reisverhaal) en de broers van de achtste imam, Imam Reza. Ze zijn naar deze stad gevlucht toen de sjiieten werden vervolgd. Hier ben ik eigenlijk al de weg kwijt. Dat de twaalf imams belangrijk zijn in het sjiisme, dat weet ik nu wel, maar de broers van de zevende? Waren die dus ook zo belangrijk? Kennelijk, want dit mausoleum is het belangrijkste pelgrimsoord van de stad en een van de bekendste pelgrimsoorden van het Iraanse sjiisme. Goed, ik heb het maar aan te nemen en dat respecteer ik uiteraard.
de moskee rond de tombe
Mijn vrouw hult zich weer in de voorgeschreven kledij, de chador.
Net als de rest van de dames
Wij krijgen thee aangeboden in een ruimte vóór de moskee; hier wordt onderricht in de Koran gegeven. Hieronder is die ruimte later leeg.
Er is ook nog een legende, een heiligenleven aan verbonden. Een sterk verhaal, zoals eigenlijk alle heiligenlevens... In de 13e eeuw stuitten arbeiders tijdens werkzaamheden op de beenderen van de heilige man Shah-e Cheraq. Hoe ze wisten dat de beenderen specifiek van hem waren, staat er niet bij in mijn reisgids. Maar wel dat men meteen begon met het bouwen van een mausoleum op die van toen af aan heilige plaats.
Overigens begrijp ik van katholieke bedevaartsplaatsen ook niet heel. We waren zo’n twintig jaar geleden één keer in Lourdes en verleden jaar waren we weer dicht in de buurt, maar we hadden geen van beiden zin om die voornamelijk commerciële poppenkast nog eens te zien.
Als wij in dit sjiitische heiligdom zijn, is het niet bepaald druk. Bij het schrijn is één man die daar tegenaan zit te lezen (in de koran, neem ik aan). Later zie ik hem diep bedroefd, helemaal in zichzelf gekeerd zo lijkt het. Voor zo’n diep geloof heb ik wel respect. Ik vind het bijna gênant om hier te staan fotograferen.
Op Wikipedia meer over de geschiedenis van de achtergrond en van het gebouw. Dat gebouw werd overigens erg vaak getroffen door aardbevingen, zo veel zegen rustte er kennelijk niet op... Er is daardoor veel reparatiewerk verricht. Sinds 1901 is het een monument.
Onze dames dienen zich weer te hullen in een chador
Dit is weer zo’n locatie dat onze dames zich weer dienen te hullen in een chador. De bloemetjesgordijnen worden weer uitgedeeld en om gewikkeld. Terwijl mijn vrouw tracht de doek wat in bedwang te houden kijk ik alvast rond. Op de binnenplaats staan een paar grote sinaasappelbomen in bloei. Eén vrucht van verleden jaar zit er nog aan. De foto van de gevel wordt enigszins ontsierd door goedkope plastic vlaggetjes die hier overal nog wapperen. Een overblijfsel, begrijp ik, van de viering van nieuwjaar, het Nowruz (Noroez). Dit jaar en de paar volgende jaren op 20 maart.
Binnen moeten natuurlijk als gewoonlijk de schoenen uit en mogen we aanschuiven op een bank voor een glaasje thee en een koekje. Dat is wel bijzonder. Naast ons zit een groep die onderwijs krijgt van een imam, denk ik.
Onze Iraanse gids opent deuren
In mijn reisgids lees ik dat niet-moslims de toegang tot het gebouw vaak wordt geweigerd. Daarvan is bij ons geen sprake. We worden juist zeer welkom geheten door de beheerder zelf. Of komt dat doordat wij een goed ingevoerde Iraanse gids bij ons hebben? Hij krijgt in dit land wel meer gedaan, zo heb ik de indruk, dan gewone stervelingen. Hij kent overal waar we komen de mensen en begroet ze als vrienden. Nergens hoeven we te wachten (behalve bij de kroonjuwelen in Teheran!) en overal staat altijd alles op tijd klaar, van lunches tot de bus. Perfect geregeld. Dit is waarom wij nu en dan een groepsreis boeken: je hoeft je (bijna) nergens om te bekommeren, alles wordt geregeld en je kunt daardoor in een relatief korte tijd verhoudingsgewijs heel veel doen en zien en ervaren.
Het interieur van de moskee met tombe; de spiegelzaal
de tombe althans de kast eromheen en een gelovige ervoor
traliewerk rond de tombe
het interieur van de kast achter het bronzen traliewerk; de tombe zelf
waar je ook kijkt, allemaal spiegels
ik maak een -verknipt- zelfportret in de spiegelwand
de koepel van de moskee
in de vrouwenafdeling foto Riet
Intussen hebben we de thee op en zijn we stilletjes naar binnen geschuifeld. We voelen wel dat er een gewijde sfeer heerst. Binnen maakt de spiegelzaal indruk. Waar je ook kijkt, zie je spiegeltjes, aangebracht in mozaïekvorm. Ik probeer een zelfportret te maken in de spiegels. Dat valt nog niet mee. Elke stukje spiegel zit in een andere hoek gelijmd, zo lijkt het.
De tombe met zijn bronzen traliewerk bevindt zich in een alkoof tussen de ruimte onder de koepel en de moskee. Er in zie ik een soort groen glas of kandelaar (?), een schaal met zoetigheden met folie eroverheen, en een boekenstander met waarschijnlijk een luxe editie van de koran erop.
Achter een hek is een vrouwenafdeling. Onze dames mogen daarin, de mannen dus niet. Ze zien er weinig anders dan wij in de algemene afdeling, hoor ik later. Een van de mannelijke groepsleden die een flinke lengte heeft, is zo ‘brutaal’ om over het hek een foto te maken. Hij wordt door de dame die de toegang regelt, op de vingers getikt.
De Koninklijke burcht, de Arg-e Karim Kahn
Het is een imposant gebouw met een hoge bakstenen muur, gebouwd in de 18e eeuw. Er zijn vier ronde hoektorens, waarvan een wel erg scheef staat. Versieringen zijn er aangebracht in de baksteenconstructie, vooral in de torens. Dat vind ik altijd wel erg stijlvol. Het plein ervoor is fraai aangelegd met veel bloemenperken. Het is overal super schoon. Voor de scheve toren staat een grote letterconstructie met I (hartje= LOVE) SHIRAZ. Net als in Amsterdam moeten veel mensen even op de foto bij de letters. We lopen langs de burcht omdat de binnenkant niet interessant genoeg wordt geacht voor ons, en komen in de Vakil bazaar, bij de gelijknamige moskee.
een leugenbankje...
we komen voorbij een hal waar tapijtherstellers aan het werk zijn. Later zien we er nog meer.
Vakilbazaar
De klassieke oude bazaar (er is ook een ‘nieuw’ gedeelte) heeft fraaie gewelfde bakstenen plafonds, waardoor het best goed is om ook eens even omhoog te kijken. Als je ‘gewoon’ kijkt, zie je weer de gebruikelijke koopwaar van kleden, kleren, kruiden en specerijen, koperwerk etc. Elk straatje heeft zijn eigen ambachten.
de specerijenhandelaar
de kledenverkoper
de stoffenverkoper
de kledingverkoper
de drukte in de bazaar
Zoekplaatje. Deze mevrouw is toe aan een nieuwe chador
de tapijtenverkoper
Hier in een zijstraatje van de bazaar is een gezellig pleintje met een terras waar ze uitstekende cappuccino serveren. Omgerekend betalen we er €1,60 voor. Het is een van de weinige keren dat we ‘zelf’ geld uitgeven. Als we zo doorgaan, komen we niet eens van onze €50 aan Rials af! Naast een waterbassin met uitbundig bloeiende geraniums in potten ernaast zitten we heerlijk relaxt te genieten; even weg van de groep is ook wel eens fijn. We dwalen nog wat door de bazaar, altijd leuk!
achter deze poort is de binnenplaats met het koffie-en theehuis
leuk terrasje met heerlijke koffie en cappuccino!
laat ik ook eens een selfie maken
foto Riet
Saffraan en een tapijtreparateur
En dan verzamelen we weer voor een bezoek aan een saffraanwinkel. Er was naar gevraagd, dus wordt er gedraaid. Ach, het is wel interessant. Saffraan komt voor 90% uit Iran. Het is heel duur, althans de echte. Er is veel namaak op de markt. Saffraan bestaat uit de gedroogde stampertjes uit de bloemen van krokussen. Voor 1 kilo saffraan zijn er 170.000 bloemen nodig, die met de hand worden geplukt. Saffraan is de meest kostbare specerij ter wereld en wordt daarom ook wel het “rode goud” genoemd. De typische bitter-zoete smaak, sterke geur en de gele kleur die het afgeeft, zorgen er voor dat het erg geliefd is en in veel gerechten gebruikt wordt. Hoewel de draden zelf donkerrood zijn, geven ze gerechten een typische felgele kleur. Wij aten vaak rijst van buffetschalen waar bovenop wat saffraanrijst lag.
saffraan in uiteenlopende kwaliteiten: links de beste en rechtsonder de slechtste
In de winkel, die helemaal gespecialiseerd is in deze specerij, krijgen we uitleg en kunnen we wat kopen. Hier is het, ook door de recente koersval, goed betaalbaar. We krijgen een zestal kwaliteiten te zien, variërend van wat ik maar opveegsel noem (goedkoop) tot de duurste en beste kwaliteit. Riet koopt 1 gram van een middelkwaliteit voor €4. Het is meer voor de lol dan dat ze het zo vaak gebruikt in de keuken.
In hetzelfde gebouw zit een tapijtreparateur. Dat is in Iran een apart ambacht. Hier is een atelier waar een stuk of zes mannen, op de grond gezeten, werken aan het herstellen van beschadigde tapijten. We mogen er even rondkijken. De trotse eigenaar vertelt (in het Duits!) dat hij ook klanten in Europa en Amerika heeft. Amerika?! Tja. Amerika.
We lunchen in de buurt in een ‘traditioneel’ restaurant. Vooral de muziek is traditioneel, lijkt me. De gerechten op het rijkelijk gevulde buffet zijn vooral smakelijke salades. Niets mis mee.
Vervolgens gaan we naar het hotel voor een paar uurtjes rust. Tegen het eind van de middag treden we weer aan voor een bezoek aan de Eramtuin.
De Eramtuin / Bāgh (=tuin) van Eram
Eram is de gepersianiseerde versie van het Arabische woord "Iram" wat "hemel" betekent in de Koran. De naam verwijst naar de schoonheid en esthetische attracties van de tuin die op de 'hemel' zouden lijken. Door zijn schoonheid, grootte en oudheid vormt de Eramtuin een van de bekendste tuinen van Shiraz. Dat is te merken want we komen heel veel Iraniërs tegen in de tuin. Stellen, jongeren, gezinnen. Een bezoek aan deze tuin is voor velen een populair uitje.
Vogeltjes bepalen je toekomst
Bij de ingang staan mannen met vogeltjes, parkietjes op de arm, en een bakje met papiertjes in de hand. Voor een gering bedrag kun je de vogel een kaartje laten kiezen. Daarop staat een gedicht of een versregel van de beroemde dichter Hafez, over wie verderop meer. Bij de tombe van Hafez staan ook van deze mannen. De versregel, zo gelooft de gemiddelde Iraniër, kan je helpen in je leven bij het maken van moeilijke keuzes of om problemen op te lossen. Velen hebben daarvoor ook een bundel van Hafez thuis staan.
Wij kopen ook zo’n kaartje voor de aardigheid. Er staat in het Perzisch een gedicht op. Eronder staat een Engelse vertaling. Die is niet erg duidelijk, vind ik. Of dat aan de vertaling of aan het gedicht ligt? Hier is het Engels:
“Control means in one step and with trust in God, only one step remains to achieve the purpose. Sponsored God is the one who needs to worry about failure. Maranjan jealous of sarcasm and what you stand firm and brave. At least not take enemies.”
Ik kan er geen chocola van maken. Vooral geen vijanden maken, dat snap ik. (Lijkt me ook een goed advies voor het Iraanse regime...) Ik denk dat het Penglish is: Perzisch Engels; een Engelse vertaling gemaakt door iemand die geen Engels kent maar het woordenboek heeft gebruikt. In China heet de vergelijkbare procedure en 't resultaat: Chenglish.
foto: met dank aan Paul
De sinaasappels staan volop in bloei
sinaasappelbloesem! De tuin geurt ernaar!
Centraal in de tuin ligt het Qavamhuis, met een grote, verhoogd aangebrachte vijver ervoor. Deze vijver loopt ook door in de kelder van het huis. De tuin telt vele cipressen, bloesemdragende bomen o.a. veel sinaasappel- en citroenbomen en rozen. De sinaasappels staan net in bloei. Ze ruiken overdadig, bijna bedwelmend zoet, net als die van ons thuis. De laatste zijn wat minder hoog dan deze hier. Er staat overigens ook een prachtig bloeiende vlier!
Qavamhuis
top van de gevel
detail van de gevel
nog een detail, met een wel heel wulpse voorstelling --voor Iraanse begrippen
detail
Shiraz, "stad van rozen en nachtegalen". De nachtegalen moet je er tegenwoordig helaas bij denken.
De tuin is al eeuwenoud; hij zou al uit de 11e eeuw dateren. Onder de Pahlavi-dynastie werd veel geïnvesteerd in de tuin om deze qua grandeur te promoveren tot internationale proporties. In 1963 werd de tuin onderdeel van de Pahlavi-universiteit (de tegenwoordige Universiteit van Shiraz), die er de Faculteit Rechtsgeleerdheid vestigde en binnen het Qavamhuis het Azië-instituut. In 1980 vestigde de universiteit in en rondom de Eramtuin de Botanische Tuin van Shiraz. Tegenwoordig is de botanische tuin ook opengesteld voor bezoekers en is in het Qavamhuis een huismuseum ingericht. In 2011 werd de Eramtuin aangewezen als Unesco Werelderfgoed.
deze familie met drie generaties wilde graag op de foto
We worden rondgeleid door Farid die toelichting geeft in onze oortjes. Later krijgen we tijd voor onszelf. Het is een tuin met veel schaduw en heggen en besloten plekjes. Het is een verademing om hier een weldadige rust in zo’n drukke stad als Shiraz te ervaren. De rozen bloeien of beginnen te bloeien, sommige citrusbomen zijn wit van de bloesem. Tussen de struiken scharrelen vogels en in de bomen zingen ze. Geen wonder dat de stadsbewoners hier graag komen om ontspannen met elkaar bij te kletsen, te zitten picknicken op een kleed en het is een favoriete plek voor verliefde stelletjes om een wandeling te maken. Hier kunnen ze zich even onttrekken aan afkeurende blikken… Het vele water zorgt voor een koele atmosfeer, vooral om deze tijd in de avond. Je mag hier op het gras ook gewoon lopen en zitten.
Mausoleum van Hafez
in de verte is de koepel boven de tombe van Hafez al te zien.
het is er redelijk druk
de koepel
Het zonlicht wordt warm-geel als we door de poort van het complex lopen waar de tombe van de beroemde Iraanse dichter Hafez staat. Hoewel het niet overdreven druk is, zijn er toch wel heel wat mensen.
Er zijn maar weinig geloofwaardige gegevens bekend over het leven van Hafez. Wel bestaan er vele anekdotes van min of meer mythische proporties. Afgaand op het referentiekader van zijn poëzie, moet deze zoon van een kolenhandelaar hoogopgeleid zijn geweest, of een manier hebben gevonden om zich bij te scholen. Er wordt algemeen aangenomen dat Hafez op 69-jarige leeftijd is overleden. Hij was zich welbewust van zijn immense populariteit en verwoordde de algemene opinie in de volgende strofen, wellicht met karakteristieke zelfspot besprenkeld:
Nimmer heb ik zoetgevooisdere verzen
Onder ogen gekregen dan de jouwe, O Hafez!
Dat durf ik te zweren op de Koran
Die je in je boezem draagt.
(Gebaseerd op de vertaling van Edward Granville Browne.)
Hafez, dichter en mysticus in de soefitraditie
Hafez of Hafiz (Shiraz, ca. 1320 – aldaar, ca. 1390) was een Perzisch dichter en mysticus in de soefitraditie. Hij werd geboren als de derde zoon van een zekere Baha-ud-Din in Shiraz. Zijn volledige naam luidde Khwajeh Shams Al-din Muhammad Hafez-e Shiraz. Hafiz is een Arabisch woord voor ‘iemand die iets uit zijn hoofd kent’, of: ‘hij die de koran uit zijn hoofd kent’ en werd door hem gebruikt als pseudoniem. Zijn lyrische gedichten, de Ghazals, staan nog steeds bekend om hun schoonheid van klank en vorm. De thematiek van liefde en wanhoop, het noodlot, mystiek en vroege soefistische thema's waar de Perzische poëzie al tijdenlang van doordrongen was geweest, kwamen tot volle bloei in zijn vernuftig geconstrueerde en emotioneel aansprekende gedichten. (bron: Wikipedia) De thema’s zijn van alle tijden. Vandaar ook het succes van de mannetjes met de parkietjes: de tekst kun je interpreteren naar het je uitkomt. Als je er gevoel voor hebt, biedt een vers van Hafez troost en inzicht.
Hafez is ongekend populair in dit land. Nog steeds. Wij nuchtere Nederlanders die over het algemeen weinig hebben met poëzie, kunnen ons maar moeilijk voorstellen dat de mensen hier na zoveel eeuwen de nagedachtenis van deze dichter hoog houden en graag een ‘bedevaart’ naar zijn tombe maken. Ik kan me niet voorstellen dat bij ons mensen massaal naar de buurt van Gent trekken om het graf van Jacob van Maerlant te bezoeken...
Al eeuwenlang is er sprake van een verering van Hafez en de geschiedenis van zijn tombe is niet simpel. (zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Tombe_van_Hafez). De tombe ligt in een mooie tuin met o.a. een traditioneel theehuis. De koepel boven de tombe wordt 's avonds fraai verlicht, wat een sprookjesachtig gezicht is. Als wij er zijn in de schemering gaan de lichten net aan.
mensen rond de tombe
even de tombe beroeren met je hand, om je respect te tonen aan de grote dichter, zoveel eeuwen na zijn dood...
in het theehuis kun je je laten opmaken als kind...
... of je laat een parkietje een kaart trekken met een strofe van Hafez die je verlichting zal schenken...
X
En dan al die mensen die even langs het marmer strijken, er de hand op leggen. Er hangt iets van een gewijde sfeer. Men zegt dat de Iraniërs Hafez beschouwen als hun bet-bet-bet-overgrootvader. Iran heeft meer beroemde dichters (Sa'di, Ferdowsi), maar Hafez is speciaal. Men zegt: In bijna elk huishouden vind je behalve de koran zijn gedichten. Er zou niemand in Iran zijn die niet een regel van een van zijn gedichten kent.
Claudia draagt het gedicht van Hafez voor; zie hieronder
Ik las ook vooraf dat bij zijn tombe mensen zouden staan die uit Hafez’ gedichten zouden reciteren. Nu, dat viel mij een beetje tegen. Ik heb ze althans niet gehoord. Behalve onze eigen reisleiders Farid en Claudia. Farid draagt in zangerig Farsi een gedicht voor van Hafez. Claudia draagt bij de tombe -namens ons allen misschien wel- dit mooie gedicht voor, dat ook in haar column op de website van SRC Cultuurreizen staat:
Van God heb ik zoveel geleerd
Dat ik me niet langer meer
Beschouw als een Christen, een Hindoe,
Een Moslim, een Boeddhist of een Jood.
De Waarheid heeft zoveel genereus met me gedeeld
Dat ik mij niet langer meer
Beschouw als een man, een vrouw, een engel
Of zelfs een ziel zo naakt
De Liefde is zo hecht met Hafez bevriend geraakt
Dat zij tot as is vergaan en mij heeft bevrijd
Van iedere notie en voorstelling
Waarmee mijn geest zich ooit heeft vermeid.
De column van Claudia die voorafgaat aan dit gedicht, laat ik hier volgen:
“Hafez, dichter in Shiraz
Door reisleidster Claudia | 05-03-2017 (bron: website SRC-Cultuurreizen)
We zijn in Shiraz, een stad in het zuiden van Iran, dat de sprookjesachtige bijnaam ‘Stad van rozen, nachtegalen en poëzie’ heeft. Deze naam heeft het te danken aan de aanwezigheid van vele prachtige tuinen en beroemde dichters die er gewoond hebben.
Hij die iets uit zijn hoofd kent
Een bezoek aan het mausoleum van Hafez, een van de beroemdste Iraanse dichters, is onontbeerlijk in Shiraz. Op deze plek voel je hoe zeer de Iraniërs houden van hun cultuur en poëzie. De echte naam van Hafez was Khaje Shams od-Din Mohamed en hij leefde in de 14e eeuw. Hafez was zijn pseudoniem en betekent zoiets als ‘hij die iets uit zijn hoofd kent’.
De Iraniërs houden van Hafez en streven er naar, wat de naam van de dichter al aangeeft, om zoveel mogelijk van zijn verzen uit het hoofd te kennen. Bij het graf van Hafez komen zijn fans samen en reciteren naar hartelust de poëzie van deze meesterlijke dichter. Het Iraans is een bloemrijke taal en zelfs als je het niet verstaat, kun je toch genieten van de cadans en het ritme van de woorden. Wij luisteren mee naar de bezoekers die de verzen van Hafez vol passie met luide stem verkondigen. Telkens als iemand klaar is met een vers stijgt er gejuich op en wordt de persoon bedankt door de omstanders. Deze maakt vervolgens plaats voor de volgende reciteur. Er worden in Iran zelfs wedstrijden gehouden wie de meeste verzen van Hafez uit het hoofd kan opzeggen.
Buiten de poort van het grafcomplex staat een man die in zijn ene hand een pak kaarten met verzen van Hafez houdt. Op een vinger van zijn andere hand zit een parkietje die op commando van zijn baas een kaart voor je uit de bundel pikt. Het is een bijgeloof dat de vogel deze kaart speciaal voor jou pakt en dat de tekst er op ook alleen betrekking heeft op jou.
Gevoelige onderwerpen in Iran
De verzen van Hafez gaan vaak over wijn, dronkenschap, kroegen en vrouwen. Dit zijn gevoelige onderwerpen in de Islamitische Republiek Iran. Echter, wanneer je de teksten goed bestudeert, kom je erachter dat deze niet letterlijk genomen moeten worden. Het zijn namelijk metaforen die staan voor een staat van religieus bewustzijn. Als voorbeeld geef ik hier de eerste vier regels van zijn vers Ghazal 47: ‘Wie eenmaal zijn weg vond naar de steeg van de kroeg, Zou wel dwaas zijn als hij naar een ander vroeg, Het Lot kroont geen drinker met dronkenschap, Behalve de geluksvogel aangeschoten door de hoogste roes.’
De drank staat symbool voor het middel dat hem bij God brengt, de plek waar hij de hoogste roes, de hoogste staat bereikt om bij God en het goddelijke te zijn.
Bij het graf van Hafez lees ik altijd een gedicht voor dat mijzelf enorm aanspreekt. Het gedicht stijgt uit boven alle religies en boven de mensheid. Het gedicht toont Hafez’ liefde voor God, maar laat zien dat dit geen God is die door een bepaalde religie is ingegeven of wordt beperkt.”
(volgt het bovenstaande gedicht).
0 – 0 - 0 - 0
In onze hotelkamer hangt een decoratie met een vers van Hafez, ook vertaald in het Engels:
“In the secret house of joy I idolize my desire
From your hair and face, my feet are on fire” (Ghazal 326)
Als we in het restaurant aankomen, bakt de bakker ter plaatse speciaal voor ons een fraai plat brood. Te mooi om op te eten...
Eerst komt de platte deegplak op een kussen; hier wordt die plak ingesneden (wat normaal niet gebeurt) ...
zo gaat hij in de oven (rechts) geplakt worden tegen de wand (zonder kussen uiteraard)...
na korte tijd bakken kan hij eruit...
... en dit is dan het resultaat!