INLEIDING

‘Wat zoek je nou in Iran?!’ ‘Durf je dat wel aan?’ ‘Nou, daar zou ik nou niet zo gauw voor kiezen.’ ‘Iran nog wel! Is dat niet gevaarlijk dan?’ Enkele reacties die we ontvangen als we vertellen waar onze ‘grote’ reis dit jaar naartoe gaat. Even tussendoor: wij spreken van ‘vakantie’ als we met onze caravan eropuit trekken in Europa en van ‘op reis’ als we verder weg gaan, meestal met een begeleide groepsreis. We kunnen ons deze reacties goed voorstellen. Iran heeft nu eenmaal een slechte naam in het westen. Dat komt deels door hoe het nieuws nu eenmaal werkt. Goede berichten zijn geen nieuws, slechte wel. En die horen we nogal eens uit dat land. In die berichten wordt Iran meestal in één adem genoemd met de VS. Tja, vrij logisch dat dan de berichten niet zo gunstig zijn. Tussen die twee naties gaat het niet zo geweldig, de laatste tijd. Thomas Erdbrink vertelt vaak al een anders gekleurd verhaal, wat meer vanuit het perspectief van Iran of het Iraanse volk. We kunnen niet ontkennen dat we zelf ook wel wat bedenkingen hadden voor we toch kozen voor deze reis. We konden best goede redenen bedenken om niet te gaan.

Waarom niet gaan

Zo is het er met de mensenrechten maar droevig gesteld. De voorbije drie jaar sloot de Iraanse overheid volgens een onderzoek door de VN in 2017-18 bijna zeven miljoen internetadressen af. Bepaalde informatie is gewoon niet beschikbaar voor de bevolking. Facebook is niet bereikbaar, althans niet zonder kunststukjes. Tijdens betogingen in december tegen de corruptie en economische crisis in Iran, werden 450 mensen gearresteerd en kwamen meer dan 20 personen om het leven. Brutale lijfstraffen zoals geselingen en amputaties zijn ‘normaal’. Het is nadrukkelijk géén Arabisch land, maar door dit soort zaken denken veel mensen wel dat dit ook een Arabische dictatuur is, van het kaliber Saoedi Arabië. Vorig jaar zouden Iraanse rechters als straf meer dan 100 keer zweep- of stokslagen opgelegd hebben. In 50 gevallen zou die straf effectief voltrokken zijn. Daarnaast werden ook vijf van negentien bevolen amputaties uitgevoerd. De doodstraf bestaat nog steeds en niet alleen op papier: vorig jaar werden in Iran immers bijna 500 mensen geëxecuteerd. (bron: hln.be)

Heikel punt

Amnesty meldt: “De prominente Iraanse mensenrechtenadvocaat Nasrin Sotoudeh is veroordeeld tot de schandalige straf van 38 jaar cel en 148 zweepslagen voor haar vreedzame mensenrechtenwerk. Ze protesteerde onder andere tegen de verplichting om een hoofddoek te dragen en tegen de doodstraf. De Iraanse autoriteiten willen zulke -vreedzame- protesten niet horen.
Nasrin Sotoudeh kreeg de straf opgelegd omdat ze zou 'aanzetten tot corruptie en prostitutie', vanwege 'het openlijk begaan van een zondige activiteit door in de rechtszaal te verschijnen zonder hoofddoek' en 'het verstoren van de openbare orde'. In een eerdere zaak had ze al vijf jaar gevangenisstraf opgelegd gekregen.”

Hoofddoekjes. Bij ons soms een heikel punt. In Iran ook.

Hoe zit dat eigenlijk met die hoofddoekplicht? In Iran staat in de wet (!) dat een vrouw haar haar moet bedekken met een hijab, een hoofddoek en haar vrouwelijke vormen met wijdvallende kleding. Ook bezoekers moeten aan deze regel voldoen, omdat het in de wet staat. Dat is dus het bijzondere eraan. In sommige Arabische landen doe je als vrouw een doekje om, om niet uit de toon te vallen, dus uit wellevendheid. Hier moet elke vrouwelijke bezoeker, ook uit westerse landen, de hele dag in elke situatie een hoofddoek dragen. Misbruik wordt gestraft!

Onder jonge vrouwen ontstaat steeds meer protest tegen deze inmenging van de religieuze overheid in de private levenssfeer. Amnesty: “Sinds de protesten van Iraanse vrouwen tegen de verplichte hijab op social media en in het openbaar zijn toegenomen, treden de autoriteiten van Iran harder op. Vrouwen worden op straat aangesproken, geïntimideerd en soms zelfs aangevallen. Door de zedenpolitie maar ook door burgers. De zedenpolitie houdt vrouwen routinematig aan op straat, beledigt hen en dwingt hen hun haar met de hoofddoek te bedekken of geeft hun tissues om hun make-up af te vegen. Vrouwen worden hierbij vaak lichamelijk aangevallen, in het gezicht geslagen, met stokken geslagen, of geboeid door de politie meegenomen. Dit is zorgwekkend. In video’s op social media zijn daarvan voorbeelden te zien.” En: “Amnesty heeft vastgesteld dat er Iran tussen 1990 en 2018 97 personen zijn terechtgesteld die minderjarig waren ten tijde van het misdrijf.” (bron: amnesty.nl)

bron: amnesty.nl          Dit is dus -nog steeds-  een levensgevaarlijke actie in Iran....

Nu moet ik zeggen dat ik iets dergelijks niet heb gezien op deze reis. Politie is weinig zichtbaar. Ik zag wel vrouwen die qua kleding en hoofddoek de grenzen van wat nog toelaatbaar is, opzochten. Een doek die achterop een knotje hangt en een grote zonnebril in het haar. Mooi hoor.

Regime en volk is niet hetzelfde

De conclusie dat het regime van Iran, dat zulke wetten maakt en handhaaft en zo optreedt tegen haar eigen burgers, niet deugt, ligt voor de hand. Dat zou een reden kunnen zijn om er niet naartoe te willen. Ik denk echter dat je onderscheid moet maken tussen een volk en zijn regering. Ik denk dat je meer bereikt voor de bevrijding van een volk door contacten te leggen met het volk dan door het te isoleren en te negeren. Als ik terugdenk aan de gretigheid waarmee oude en jonge Iraniërs zomaar op straat en in parken contacten met ons westerlingen zochten, dan denk ik dat we er goed aan deden om te gaan. Veel mensen bedankten ons voor het feit dat we naar Iran waren gekomen.

En tja, nogal opportunistisch misschien, maar waar kun je nog heen als je alleen naar landen wilt waarvan je achter het regime kunt staan? Kan Vietnam, China, Oezbekistan, Turkmenistan dan nog wel? Kan Turkije? Brazilië? Kan… de USA nog? Beetje flauw misschien, dat laatste, maar toch…
Ik ben er overigens niet uit, hoor, uit dit dilemma. Destijds, lang geleden, stond ik achter de boycot van Zuid-Afrika om de apartheid. Ik vond het niet goed dat een schrijver als W.F. Hermans er naartoe ging. Nu was het apartheidsregime wellicht buiten elke categorie, maar toch. Ik twijfel nu.

Atoomdeal

Een andere reden waarom Iran regelmatig negatief in het nieuws komt, is de internationale politiek en de rol die Iran zich daarin aanmeet. Jarenlang was er het conflict rond de kernwapens die het land zou ontwikkelen. Obama sloot een deal met het land en Euratom concludeerde steeds dat het land zich aan de voorwaarden van de deal hield. Als tegenprestatie zouden de Amerikaanse sancties opgeheven worden. Ik herinner me nog de reportages over de vreugde in de straten van Teheran toen dit bekend werd. Er kwam niet veel van terecht. Trump zegde het akkoord op (‘het aller slechtste dat ooit gesloten is’) terwijl Europa nog steeds (juli 2019) probeert de deal overeind te houden. De VS zetten Europa daarom onder druk. Juist de laatste tijd (mei, juni 2019) lopen de spanningen tussen Iran en de VS weer op. De sancties zijn uitgebreid.

Voor Iran is dat slecht nieuws. Onze reisleiding legde uit dat de sancties voor het regime nauwelijks verschil maken, of zelfs wel voordelig zijn o.a. door grootscheepse smokkel en corruptie op die niveaus. Maar voor de gewone burger in de straat zijn die sancties rampzalig. De munt is sterk gedevalueerd vlak voor onze komst, spaarcentjes zijn opeens nog de helft waard. Allerlei artikelen worden niet geleverd. Voor ons als toerist is de devaluatie natuurlijk goed nieuws. Wij kregen ineens een schep meer Rials voor onze euro’s. Wij hoefden ter plaatse slechts ongeveer de helft te besteden van het bedrag waarop we gerekend hadden volgens informatie van de reisorganisatie.

Intussen speelt het Iraanse regime ook geen fijne rol in het ondersteunen van andere, niet zo sympathieke regimes in de regio. Jemen, Libanon. De houding ten opzichte van Israël is ronduit vijandig. Als buitenlandse bezoeker mag je geen stempel van de Israëlische douane in je paspoort hebben! (Andersom kun je niet zomaar een ESTA krijgen voor de VS -dan na een bezoek aan en gesprek op de ambassade. Gelukkig zijn we al in de VS geweest…) En zo is er vast nog meer kritiek te leveren op dit land. Verderop in dit verslag komen we vast nog wel wat tegen.

Ik ben enthousiast over de reis en over het land, de bevolking, maar wel kritisch op de staat Iran. 

              Veilig

               Ten slotte: is het wel een veilig land om op reis te gaan? 

Wij hebben ons tijdens deze reis geen seconde onveilig gevoeld. Maar wij reisden natuurlijk begeleid en langs de toeristische hoogtepunten, waar men vreemdelingen gewend is. Ook uit boeken over Iran komt eigenlijk alleen maar het beeld naar voren van een verwelkomende, vriendelijke bevolking. 

Natuurlijk zijn er uitzonderingen -zoals in elk land. Je moet het ongeluk niet opzoeken, zeggen wij dan.

En: je moet je strikt houden aan de voorschriften en gebruiken ter plaatse. Het hoofddoekje en bedekkende kleding zijn daarbij voor vrouwen de meest invasieve regels: daar kom je niet onderuit, de hele dag en in alle situaties, vanaf dat je het vliegtuig uit stapt tot je er weer in zit. 

Ander punt is natuurlijk de politieke situatie. Nu met de actuele internationale spanningen ligt het voor mensen misschien moeilijk. Raadpleeg daarom altijd de website van Buitenlandse Zaken met reisadviezen. Begeleide reizen zijn, lijkt mij, altijd veilig; de organisatie(s) hebben er alle belang bij de reis veilig uit te voeren. Maar met Iran weet je het nooit helemaal zeker...

Waarom wel gaan

Goed, genoeg redenen om niet te gaan, dus. Waarom wilden wij dan wél naar Iran? Daarvoor zijn verschillende redenen. Ten eerste zijn wij al eens in Oezbekistan geweest, we zagen daar de vele uitbundig versierde moskeeën, koranscholen en mausolea. In Turkmenistan ( ook geen land met een fijnzinnig regime) maakten we al kennis met een gastvrije bevolking. Onze reisleider daar vertelde over de Iraanse cultuurschatten, en dat dat land ook wel erg interessant was. In Nederland zagen we de bekende reportages van Thomas Erdbrink, die ons wel nieuwgierig maakten, vooral naar de bevolking. In Assen zagen we de tentoonstelling over de schatten van het oude Perzië: “Iran, bakermat van de beschaving”. Al deze dingen maakten ons nieuwsgierig. Bovendien lag Iran (Perzië) vroeger op de Zijderoute, net als Oezbekistan. Over de Zijderoute heb ik destijds veel gelezen, dus dat was een bijkomende reden. (zie mijn reisverslag Oezbekistan op deze website).

Toen dan in december de nieuwe gidsen uitkwamen en we de SRC-reis ‘Magisch Iran’ eens in detail bekeken, en we ons op internet nog wat nader oriënteerden, constateerden we: dit moet niet alleen een interessante reis zijn maar ook heel veelzijdig: veel cultuur maar toch ook een flinke portie natuur in de vorm van heel uiteenlopende landschappen en wereldberoemde tuinen. En het is een land met een eeuwenoude cultuur waarvan nog heel wat rest: denk o.a. aan Persepolis en Rayen. 

Het regelen van een visum was een fluitje van een cent vergeleken bij de moeite die we destijds moesten doen voor Turkmenistan. (zie dat reisverslag). Toen begonnen de voorbereidingen. We lazen diverse boeken, kochten twee reisgidsen waarvan een met een grote kaart, lazen reisverslagen van anderen die er al geweest waren. We kregen er zin in.

N.B. Voor het maken van dit reisverslag heb ik gebruik gemaakt van diverse internetsites, boeken, reisgidsen en informatie die we onderweg opdeden. In gevallen dat ik veel overnam van een bron, ook letterlijk, heb ik die bron met name vermeld. Wikipedia is niet consequent vermeld, maar wel veel gebruikt.