Centraal Azië, langs de Zijderoute: Kirgizië

Artikelindex

Een reis in 2015 door Centraal Azië: het reisverhaal met foto's over Kirgizië

Het derde land dat wij tijdens onze korte maar intensieve reis langs de Zijderoute aandoen, is Kirgizië. Dat is weer een totaal andere ervaring dan Turkmenistan en Oezbekistan. Kirgizië is een land waar je het als toerist vooral van de natuur moet hebben, in tegenstelling tot de beide andere landen, want daar lag het meeste accent op cultuur. We beginnen in de hoofdstad Bishkek, reizen dan helemaal om het meer van Issyk Kul met een dagje Karakol ertussen. In Bishjkek besluiten we onze reis en van daaruit keren we terug naar huis.

Over Kirgizië

Kirgizië is ongeveer twee keer zo groot als Portugal, en ongeveer zes keer zo groot als Nederland met zijn 198.500 vierkante kilometer aan oppervlakte. Het land ligt helemaal ingesloten door andere landen (geen toegang tot zee dus): China, Kazachstan, Oezbekistan en Tadzjikistan. Het is een bergachtig land, maar liefst de helft van de totale oppervlakte ligt boven 3000 meter hoogte in het Tiensjangebergte.

Het is een ex-Sovjetstaat (sinds 1936), die in de 19e eeuw al onder Russische invloed kwam. In 1991 werd het net als de andere door ons bezochte landen onafhankelijk en in 1993 kreeg het een grondwet die de president zulke verregaande bevoegdheden geeft dat het op een dictatuur gaat lijken.

Als je de reisadviezen leest van het ministerie van BuZa dan denk je: moet dat wel goed gaan? Maar wij hebben gelukkig niets gemerkt van: * plotselinge spanningen, * demonstraties die kunnen leiden tot geweld, * veiligheidsrisico’s vooral in de hoofdstad Bishkek, * (zware) criminaliteit tegen buitenlanders, * terroristische groepen en aanslagen, * (zware) aardbevingen. De jonge gids die ons begeleidde, bedankte ons er aan het eind van de reis voor “dat we naar haar land hadden durven komen”. Och, ‘durven’, ik had het niet zo ervaren.

Arm land

Wel merk je al snel als je in Bishkek rondloopt, dat Kirgizië een arm land is; een stuk armer dan de beide andere op onze reis. Aan de straten en veel gebouwen is al jaren geen noemenswaard onderhoud gepleegd, zelfs in het regeringskwartier vonden we het maar een verwaarloosde boel. Ook aan het wagenpark en de kleding van de mensen kun je het zien. De auto’s worden 2e hands geïmporteerd uit duistere landen, zegt onze Oezbeekse gids, die mee is om ervaring op te doen in dit land, want hij wil ook in dit buurland van zijn eigen land gaan gidsen. Het toerisme is wel in ontwikkeling. Zo heeft de overheid alle visumhinderpalen opgeruimd. Als je niet te lang blijft, kun je als Nederlander zonder visum het land in. Aan de noordkant van het Issyk Kul meer zagen we investeringen in toerisme, in resorts. In één ervan verbleven we een nacht. Aan de zuidkant zagen we ook zo’n investering trouwens, maar die was jammerlijk mislukt. Daar stond een geheel verlaten pretpark en enkele verwaarloosde, verlopen hotels.

Ruim de helft van de bevolking leeft onder de armoedegrens. In de winkels is wel bijna alles te koop, maar slechts bereikbaar voor een klein deel van de bevolking. Het land bezit zelf nauwelijks natuurlijke hulpbronnen, in tegenstelling tot Turkmenistan en in misschien mindere mate Oezbekistan. Vooral na de uittocht van de Russen is de economie in het slop geraakt. Etnische spanningen tussen de Kirgiezen (73%) en Oezbeken (15%) en nog zo’n tachtig (!) verschillende bevolkingsgroepen, geweld, corruptie en georganiseerde misdaad spelen de slechte economische situatie alleen maar in de kaart.

De mensen spreken Kirgizisch maar de dominante taal is het Russisch.

Geschiedenis

Recente geschiedenis: “In april 2010 zijn er opnieuw demonstraties met als aanleiding de arrestatie van oppositieleiders, onder wie de huidige president Almazbek Atambayev en pogingen van de zittende regering om de vrijheid van meningsuiting te beknotten en de media in hun werk te belemmeren. Op 7 april vielen ten minste tientallen doden bij bloedige betogingen, waarna de oppositie, onder leiding van Roza Otoenbajeva, de macht greep. Deze nieuwe regering zoekt vooral steun bij Rusland, omdat ze niet tevreden zijn over het beleid van Amerika. Na bemiddeling van Kazachstan, Rusland en de Verenigde Staten heeft de verdreven president Koermanbek Bakijev op 16 april 2010 ontslag genomen nadat hij naar de buurrepubliek Kazachstan gevlogen was. De macht is nu in handen van de oppositie. Die heeft echter nog problemen om de orde in de hoofdstad Bisjkek te herstellen.” (bron: Wikipedia).

Geo

De rivieren van het land zijn onbevaarbaar, maar van groot belang voor de irrigatie en energievoorziening. Van de vele meren is het Issyk Kulmeer het grootste (6280 km²). Het meer is 182 kilometer lang en bij het breedste gedeelte 60 kilometer breed. Voornamelijk aan de noordzijde ervan is sprake van enig toerisme. Het is op het Titicacameer op de grens van Bolivia en Peru na, het grootste bergmeer op aarde. Maar net als veel rivieren en meren in Centraal Azië neemt de oppervlakte gestadig af: het meer wordt kleiner. Het meer ligt op 1600 m hoogte en is omringd door met sneeuw bedekte bergpieken. Toch is het meer relatief warm, het bevriest niet, vandaar de naam want die betekent ‘warm meer’. Hoewel er maar liefst 118 rivieren en stroompjes in het meer uitmonden, is er geen uitstroom en neemt de waterhoeveelheid zelfs af, jaarlijks met liefst 5 cm. Daardoor verzilt het water en is het zoutgehalte nu 2%.

Lange tijd was het meer een rustpunt langs de Zijderoute. In de Russische tijd was het meer een vakantieoord voor hoge partijbonzen, maar uiteraard stortte die toeristenindustrie na 1991 in. In Cholpon Ata vind je nog overblijfselen uit die tijd: pensions, sanatoria e.d. Nu wordt er door Chinese investeerders weer geld gestoken in de ontwikkeling van het toerisme.

Het land heeft een uitgesproken landklimaat met hete zomers en koude winters.

De meeste mensen wonen op het platteland; sommigen zijn nog steeds rondtrekkende nomaden die in de bekende yurts wonen. Het is een jong land in die zin dat 34 % jonger is dan 15 jaar en slechts 4 % ouder dan 65. De meeste mensen hangen de Soennitische Islam aan, maar verder is de Russisch Orthodoxe kerk en de Katholieke kerk nog redelijk ruim vertegenwoordigd.

Vervolg van onze reis

Ik herhaal hier nog even het slot van mijn Oezbekistan reportage.

Hier een link naar Maps.Google voor de kaart

“Vlucht naar Bishkek in Kirgizië

Verder is het vanmiddag een beetje de tijd doodslaan. We moeten naar het vliegveld voor de vlucht naar Bishkek in Kirgizië. De middag en avond bestaan dus voor een groot deel uit wachten. Eigenlijk zonde bij zo’n reis. Maar ’t is niet anders. Voortaan misschien toch een reis kiezen met minder verplaatsingen tussentijds per vliegtuig. Dat klinkt snel (en is het natuurlijk ook wel) maar het is wachten, wachten en nog eens wachten.

Bij de luchthaven begint de chaos al buiten. Vlak achter de ingangs- én uitgangsdeur (lekker makkelijk) staat de (eerste) veiligheidsscanner. Alle bagage moet erdoor. Dan weer de gebruikelijke gekte van douanecontroles (een keer is niet genoeg natuurlijk), formuliertje dit en formuliertje dat, dit invullen, dat inleveren, dit laten zien, dat …. Nergens borden waar je moet zijn qua gate. Sta je een half uur in de rij voor een bord waarop staat dat het naar Moskou gaat en waarvan iedereen verzekert dat die niet naar Moskou maar naar Bishkek gaat, blijkt er ineens een gerucht te zijn dat we toch in de verkeerde rij staan, dus moven maar weer. Naar een andere rij waar helemaal geen bord bij staat. ’t Is dat we georganiseerd gaan en ik alles kan overlaten aan de reisbegeleiding, anders werd ik hier gillend gek. Wachten, want de vlucht heeft (standaard, zegt men) een uur vertraging, maar daar komt nog een half uur bij. Zo vergaan er uren. Uiteindelijk zitten we toch in het vliegtuig en het gaat nog naar Bishkek ook.

De vlucht zelf duurt maar drie kwartier… Tja, dat gaat snel genoeg. Wel is er nog weer een uur tijdverschil. Vandaar dat we tegen elf uur ’s avonds in het hotel zijn. Het Shakh Palace Hotel in Bishkek. Aardige mensen daar hoor, daar niet van. Ze serveren op deze tijd van de dag (nacht) nog een prima diner. Om half een kruip ik in bed. Toch wel moe van, ja wat eigenlijk. Van wachten dus…

Het derde deel van ons Centraal Aziatisch avontuur kan beginnen. Kirgizië. “

Stadstour Bishkek, lommerrijke lanen, Sovjetstijl en Manas

Goed, wij waren dus laat op bed gekomen na onze reis van Oezbekistan naar Kirgizië. Gelukkig hoeven we de volgende dag niet om acht uur in de bus te zitten, maar pas om tien uur. We slapen dus uit, ontbijten op ons gemak. Het hotel lijkt een familiehotel te zijn, de jongeman en het meisje van de bediening zijn in ieder geval broer en zus. De jongeman doet zijn best om het de gast naar de zin te maken. Hij bakt voor mij een paar eieren. Verder is er ook voldoende te kiezen.

De stadstour begint met het wisselen van geld. Ook hier hebben ze de ‘som’. Eén euro is ongeveer 70 som waard. De bank waar we wisselen is vrij klein. Hij is gevestigd in een gebouw met erboven woonlagen. Die zien er sterk verwaarloosd uit. Bladderende verf, scheurend beton.

De bank. Vers brood wordt overal op straat verkocht.

bazaar

We kunnen nauwelijks allemaal tegelijk binnen. Lang niet alle loketten zijn bemand. Een één loket dat wel bezet is, weigert na één klant verder nog iemand te helpen. Ze doet het deurtje gewoon dicht. Dat kan hier. Dus pas na een hele poos is iedereen geholpen aan sommen. Wie probeert te pinnen bij de ATM in de hal heeft niet veel succes. Dollars moet je hier bij je hebben. Van Amerika moeten ze hier niets hebben, maar US dollars willen ze graag. Ra Ra. Geld stinkt niet, dat geldt hier wel heel sterk.

Ook de stad vertoont tekenen van haveloosheid. Veel losliggende tegels, verbrokkelend beton, gaten in de weg en het trottoir. Ook het plein van het regeringskwartier ziet er sneu uit. Waar men daar wel zijn best op doet, is het wisselen van de wacht. De twee jongemannen in uniform met heel grote, platte pet worden afgelost door twee jongemannen in uniform met … enz. Wat ze bewaken is niet duidelijk. Even verder staat een enorme vlaggenmast.

het monument ter herdenking van de grote aardbeving van 2008

vrolijke meiden in de regeringswijk

een bruidsstoet op z'n Kirgizisch

We lopen door parken, langs lommerrijke straten. Bishkek is een groene stad met heel veel bomen. Bisjkek is een jonge stad, waardoor er slechts weinig historische gebouwen staan. De stad is qua opzet gelijk aan veel andere Sovjetsteden, met brede wegen en pleinen, zeer veel grote parken en de typische modernistische Sovjetgebouwen en standbeelden. Ook is er nog een prominent standbeeld van Lenin te zien. Weliswaar een beetje achteraf, maar toch. Een verklaring voor het feit dat Lenins beeld hier nog steeds staat, zou zijn dat Kirgizië enerzijds als enige Centraal-Aziatische land zijn communistische geschiedenis accepteert en anderzijds een nationaal gevoel mist. Dat komt denk ik ook door de vele volken, etniciteiten, waaruit de staat Kirgizië bestaat. Op een regeringsgebouw zien we meters lange en hoge spandoeken in echt ouderwetse Sovjetstijl over de 70-jarige viering van het einde van de Tweede Wereldoorlog. De president ging in 2015 nog op bezoek bij Poetin en dat waren twee dikke maatjes.

Langs een van de lommerrijke lanen een gedenkteken voor soldaten uit W.O.II. Oma past vandaag op haar kleinkind.

Straatbeelden van Bishkek

Bij de regeringsgebouwen staan balbals (zie verderop)

Lenin is een beetje weggestopt maar hij stáát nog steeds...

typisch communistische propaganda

Een ander standbeeld is het standbeeld van de legendarische Kirgizische held Manas. Manas is een traditioneel episch gedicht van de Kirgiezen en de naam van de epische held uit het epos. Je komt de naam vaak tegen. Het lijkt alsof Manas de Kirgiezen een identiteit (terug) moet geven. Het internationale vliegveld bij Bishkek heet bij voorbeeld Manas Airport.

Het gedicht Manas telt bijna een half miljoen regels, waarmee het bijna twintig maal langer is dan de Odyssee van Homerus en 2,5 maal zo lang als de Mahabharata (India). Het wordt beschouwd als het op een na langste epos in de wereld na het Epos van koning Gesar. Het is een patriottisch werk dat gaat over de uitbuiting van Manas en zijn afstammelingen en volgelingen, die vochten tegen de Oeigoeren in de 9e eeuw om hun Kirgizische onafhankelijkheid te behouden. Hoewel het epos al in de 15e eeuw wordt genoemd, werd het pas opgeschreven in 1885. Er bestaan verschillende meningen over de oorsprong van het epos, waarvoor worden genoemd; de 7e tot 10e eeuw, de 11e en 12e eeuw en de 15e tot de 18e eeuw. Er zijn meer dan 65 geschreven versies van gedeelten van het epos. Dit gevoegd bij de enorme lengte zal een van de redenen zijn waarom het verhaal slechts nog door een paar oude mannen gekend wordt. Het is namelijk een oraal verhaal dat vooral van mens tot mens wordt doorverteld. Niemand leest het hele verhaal denk ik. Op Youtube zijn wel filmpjes te vinden waarin een stuk van het verhaal wordt verteld of ‘gezongen’.

Een ander bouwwerk dat we bezoeken, is het "overwinningsmonument" dat bestaat uit drie gekromde spiralen die samen een boogwerk vormen in de vorm van een joert (yurt), de nomadische tent van de Kirgiezen. Midden onder de bogen brandt een vlam. Verder zien we nog het Philharmonie-gebouw.

Ook bezoeken we nog een grote bazaar. Je merkt dat dit een ander slag mensen is dan de Oezbeken en de Turkmenen. Ze zijn niet toeschietelijk, spontaan, eerder wat afwerend, en je moet je camera maar voorzichtig hanteren want van foto’s zijn ze meestal niet gediend. Toch tref ik nog wel wat mensen van wie ik een foto mag maken na een ‘praatje’ en een opgestoken duim. Bij voorbeeld de verkoper van kaasbolletjes. Zakken vol met bolletjes kaas heeft de man staan. En naast hem staat ook een koopman met dezelfde waar, en zo is er een hele ‘marktstraat’. Als ik deze markt zo zie, is er nergens gebrek aan, wat voedingsmiddelen betreft tenminste. Of het betaalbaar is voor de gewone man weet ik niet. Stapels aardbeien zie ik. Ze liggen wel allemaal op een hoop dus de bewaarbaarheid zal gering zijn.

bazaar afdeling fruit

kaas !

allemaal kaas en deegwaren

heren met de traditionele Kirgizische hoed

We lunchen in een restaurant waar we van de kaart kunnen kiezen. Ik neem spinaziesoep en gebakken vis met paprika. Heerlijk. Alleen duurt het nogal lang voor we iets krijgen. De rest van de groep wordt eerder geholpen dan ons tafeltje, zodat we met onze vier personen ons nog moeten haasten om mee te komen. En van één van ons komt het bestelde niet eens door. Dat is een beetje jammer, want het eten op zich is prima. En het kost een habbekrats.

Vanuit ons hotel in Bishkek kunnen we de met sneeuw bedekte toppen van het Tiensjangebergte rond het Issyk Kul meer al zien.

Na de lunch is het een beetje “hoe vullen we de tijd op”, zo hebben mijn vrouw en ik de indruk. We bezoeken een warenhuis, maar dat is niet interessant. Tenslotte gaan we terug nar het hotel waar we wat rusten. Om zes uur is er een borrel gegeven door P en J, die morgen jarig zijn. Ze geven nu alvast een drankje omdat we niet weten in wat voor hotel we morgen zitten en dit hotel, Shakh Palace Hotel in Bishkek, (met bar) is prima om dit feestje te houden. Later hebben we een diner met o.a. noodle/chicken soup en plov. Het smaakt goed. Een halve liter lokaal bier erbij en een glas wijn voor 270 som, dat is minder dan vier euro. Regina, onze gids hier, deelt aan iedere man een traditionele Kirgizische hoed uit en aan de vrouwen iets anders. Na het eten reorganiseren we onze koffer en gaan niet te laat slapen.

4 juni

Langs de noordkant van het meer Issyk Kul

Link naar de kaart van Kirgizië, van Bishkek naar Karakol

We beginnen met taart bij het ontbijt. Van de jarigen. Vandaag een lange dag: een busreis langs de noordkant van het Issyk Kul meer. Met stops en diverse ‘excursies’.

Het is weer een mooie, warme dag. Verleden week was het hier 16 graden of zoiets, maar nu tegen de dertig, ‘s middags. Het landschap is mooi. Vooral heel groen, met vaak op de achtergrond de besneeuwde bergen van het Tiensjangebergte. Eerst moeten we nog een eind rijden, voor het meer in zicht komt. Langs de weg zie ik soms echte cowboys: een man te paard die tot taak heeft de loslopende koeien te hoeden.

Later stoppen we nog bij een idyllisch plekje naast een rivier. Een cowboy komt naast ons staan. Onze Oezbeekse gids John mag even op zijn paard poseren voor een foto voor thuis. Ik maak een paar mooie foto’s van de man op zijn paard en de hond, met op de achtergrond de besneeuwde bergen. Mooi hoor, hier.

Het Issyk Kul meer is het grootste meer van het Centraal-Aziatische land Kirgizië. Het meer ligt in het noordelijke deel van het Tiensjangebergte in het oosten van het land. Hoewel het wordt omringd door met sneeuw bedekte bergpieken, bevriest het meer nooit, waardoor het de Kirgizische naam Ysykköl ("warm meer") heeft gekregen. Liggend op een hoogte van 1606 meter boven zeeniveau (1990) met een maximale lengte van 182 kilometer, een maximale breedte van 60 kilometer en een wateroppervlak van 6,236 km² is Ysykköl het op een na grootste bergmeer, na het Titicacameer, op de grens van Bolivia en Peru. Ongeveer 118 rivieren en stroompjes vloeien in het meer. Het meer wordt ook gevoed door vele bronnen (waaronder veel geisers) en afgesmolten sneeuw. Het meer heeft geen uitstroom, merkwaardig genoeg. De hoge bergketens van de Tiensjan bevinden zich aan de zuidzijde van het meer. Het meer is enigszins verzilt, het zoutgehalte is ruim 2% en het waterniveau daalt met circa 5 centimeter per jaar. Dat is vrij snel natuurlijk. Als het oppervlak van zo’n enorm meer na 20 jaar een meter is gezakt, dan mag je spreken van een ecologische ramp, lijkt me. (De feitelijke gegevens komen van Wikipedia).

De eerste stop/ excursie is bij de Burana toren. De Burana-toren is een grote minaret bij de stad Tokmok, 80 km oostelijk van Bishkek. Hij zou dateren uit eind 9e eeuw, andere bronnen spreken van de 11e eeuw.Oorspronkelijk was de toren 45 m hoog, maar aardbevingen hebben hun tol geëist en nu is de hoogte nog slechts 25 m. Rond 1900 schijnen Russische immigranten ook wel stenen ervan gebruikt te hebben om huizen te bouwen. Zo gaat dat. In 1970 is de toren gerestaureerd. Je kunt nu via een buitentrap halverwege naar boven. Wil je helemaal naar boven dan moet je via een inwendige wenteltrap, die zo nauw is dat je elkaar niet kunt passeren. Ik heb dat aan mij laten voorbijgaan. Halverwege maak ik een panoramafoto van de mooie bergen op de achtergrond.

Burana toren

yurt bij de toren

panorama vanaf de toren

Hier heeft in de middeleeuwen de grote stad Balasagun gelegen, dit was de hoofdstad van de Karachiden. De stad is verdwenen, hoe dat komt weet men nog steeds niet met zekerheid te vertellen. In dezelfde vallei zijn veel kunstvoorwerpen van de Scythen gevonden.

Bij de toren is een gebouwtje met wat wetenswaardigheden en artefacten die met de geschiedenis van dit geheel te maken hebben. Het is nogal houtje touwtje, eigenlijk is het niet meer dan een schuur, maar ’t is ook wel aandoenlijk.

Interessanter vond ik het veld met balbals, dat even verder op dit terrein ligt. Een balbal is een beeldhouwwerk, een soort obelisk of stelae die uit de 6e eeuw zouden dateren. Ze zijn te vinden op de steppes van Mongolië tot Anatolië, en dus ook hier in noord Kirgizië. Vaak zijn het mannelijke figuren van zo’n 70 cm hoog tot wel 3 m, maar vrouwenfiguren komen ook voor. Hier in Kirgizië zijn de hoogste niet hoger dan ongeveer een meter. De functie ervan is nog niet duidelijk. Men houdt het op beschermers, behoeders en bewakers van het land. Maar het kunnen ook monumenten voor de doden zijn. Er is een speciaal balbalgenootschap met de website balbal.org. Overigens staan ook balbals in het regeringskwartier van Bishkek.

Balbals bij de Burana toren

In de buurt wordt op het land gewerkt. Veel gebeurt hier nog met de hand. Schoffelen, zoals ik in mijn jeugd deed op het aardappelland.

Het huis waar we een kostelijke lunch gebruiken. Re: de zeer overdadig gedekte tafel.

het winkeltje van onze gastdames (onder)

Voor het toilet moet je een eindje door de tuin achter het huis.

typisch Kirgizisch huis. en een yurt

Kirgiezen zijn vindingrijk. Of het allemaal zo veilig is...?

in de bergen

berglandschap met begraafplaats

Yurts langs de weg

nog een begraafplaats

Een hoogtepunt van de dag vormt wel de lunch bij een familie thuis. Er is een lange gedekte dis, die rijkelijk voorzien is van spijzen en drank. De tafel staat al vol, maar als we beginnen moet er nog meer bij. Salades, vruchten (o.a. verse aardbeitjes uit de tuin), warme en koude gerechten. Het komt helaas niet voor de helft op. Voor de familie is het een leuke manier om wat bij te verdienen, voor ons is het een unieke ervaring. De mensen stellen hun hele huis open. We mogen alle kamers bekijken, de tuin (met de wc helemaal achterin). Ze hebben ook nog een piepklein winkeltje waar toch nog van alles te koop is. Van diepvriesproducten tot drank en van snoep tot brood. We nemen hartelijk afscheid van de moeder en dochter die dit alles ons hebben voorgeschoteld.

Na de middag en na weer een poos rijden, stoppen we bij een werf. We gaan een boottochtje maken op het Issyk Kul meer! Verrassing, want dit stond niet in het programma. Het is warm op de wal, maar op het meer is het heerlijk! We waaien even lekker uit. De boot vaart een half uur het meer op, en dan terug. Intussen hebben we een mooi uitzicht op de bergen rondom het meer. Sommigen zijn met sneeuw bedekt. Wat een totaal andere ervaringen hebben we hier, dan in Oezbekistan en Turkmenië. De luchten zijn soms dreigend maar het blijft droog, wel wordt de wind wat fris op het meer. Op de foto’s doen die wilde wolkenluchten het heel mooi natuurlijk.

met deze boot gaan we het Issyk Kul meer op

prachtige wolkenluchten

panorama's van het Issyk Kul meer

Ten slotte van de dag bezoeken we een openluchtmuseum bij Cholpon Ata. Cholpon Ata ligt aan de noordelijke oever van het Issyk Kulmeer. In de Sovjettijd was Cholpon Ata een belangrijk kuuroord voor de inwoners van de Sovjet-Unie. Tegenwoordig is de “badplaats” erg geliefd bij Kazachen en Oezbeken die hun vakantie graag doorbrengen aan het prachtige meer met het kraakheldere bergwater. Even ten noorden van Cholpon Ata liggen de stenen met petrogliefen in het Staats Historisch Openlucht Museum, daterend van 500 voor Christus tot de 1e eeuw na Christus. In deze periode heersten de Scythen, een wreed ruitervolk, over de steppen van Centraal Azië. Zij waren verantwoordelijk voor de inscripties in de vorm van Siberische steenbokken, wolven en herten. Daarnaast zijn er grafheuvels met prachtige gouden sieraden gevonden. Die zijn elders te bezichtigen.

steenbokken, herten. wolven

hier liggen de stenen met petrogliefen tussen

het veld ligt 'naast' het meer

De ene inscriptie is duidelijker dan de andere, maar er zijn er vele en sommige rotstekeningen zijn heel goed bewaard gebleven. Het gaat om een Unesco-project. Je kunt trouwens het veld bijna zo op lopen; veel bescherming is er niet. Maar vandalisme bestaat hier natuurlijk niet. Onze gids laat de mooiste stenen zien en vertelt erover. We zien mensen die jagen op dieren die hier nu uitgestorven zijn of zeldzaam. Vanaf het veld met de bijzondere stenen kun je het meer Issyk Kul zien liggen. Het spiegelt blauw door de struiken. Tussen de stenen groeien en bloeien kleine harige plantjes die zich in het harde klimaat kunnen handhaven. Op sommige stenen zitten veelkleurige korstmossen.

Daarna is het nog een klein eindje rijden naar het hotel voor vannacht. Karven Four Seasons heet het, en het is een vrij nieuw en zeer luxe resort. Er omheen is een tuin met bloeiende pioenrozen en andere prachtige bloemen als seringen en lelies. De kamers zijn in diverse gebouwen. De kamer is prima en de eetzaal is een zeer luxe zaal met verschillende niveaus. Het doet me wat Russisch aan: net wat over the top luxueus design, te weelderige decoratie, meubilair en verlichting. Maar goed, het is allemaal prima, ook het eten. We eten een soort vis die op zalm lijkt maar het niet is. In de jaren 70 werd Sevanforel (Salmo ischchan), een inheemse vis uit het Sevanmeer uit Armenië, uitgezet in het meer. Waar deze vis in haar thuismeer een bedreigde diersoort is geworden, is ze in Ysykköl (Issyk Kul) juist uitgegroeid tot een gevaar voor lokale vissoorten. Goed dat we die eten dus.

in de fraaie hoteltuin van Karven Four Seasons resort

5 juni

Via de noordkant van het Issyk Kul meer verder naar Karakol

Na het ontbijt rijden we naar het stadje, waar we het plaatselijke museum bekijken. Het ziet er aan de buitenkant verlopen en armetierig uit, maar het is wel het “Issyk-Kul Staats Historisch-Cultureel Museum/ Reserve Museum”. Binnen is het een beetje donkere boel maar in de vele kamers die je achtereenvolgens doorloopt, is veel te zien. Mooie sieraden, goud, kralen en andere materialen, kleden, tassen, leren gebruiksvoorwerpen als potten en ketels, wandversieringen, weef- en borduurwerk. En nog meer. Ik kan het niet opbrengen om steeds naar de gids te blijven luisteren en ga zelf op onderzoek uit. Er is een maquette van het meer, een zeer oud en een nieuw paardenzadel, foto’s van mensen bij yurts, er is een model van een yurt, enz.

leren gebruiksvoorwerpen

de kaart van het gebied

How to make your own yurt foto van nomaden voor een yurt

landschap langs het meer

koolzaad

Vervolgens rijden we naar Karakol door een groene omgeving met bergen op de achtergrond en prachtig gele koolzaadvelden die fel oplichten tussen al die tinten groen. Een toiletstop: het moet gewoon langs de weg achter wat bomen. Karakol is met 65.000 inwoners de grootste stad aan het meer. Het oude centrum bestaat echter uit brede, stille lanen waaraan kleurige houten huizen staan. Die zijn door de Russen gebouwd. Later zijn veel van deze huizen ommuurd door bakstenen of beton.

de orthodoxe kerk van Karakol, helemaal van hout....

... behalve het (koperen) dak

de iconostase

Karakol heette vroeger Przjevalsk en was genoemd naar de legendarische Russische ontdekkingsreiziger Przewalski, die hier aan tyfus overleed. Niet ver buiten Karakol ligt een museum dat Przewalski eert en waar natuurlijk ook een opgezet Przewalskipaard staat.

In Karakol bekijken we de bijzondere Orthodoxe kerk die geheel van hout is opgetrokken. Binnen een helder interieur met een iconostase met zo te zien een centrale deur. Daarna rijden we naar de lokale moskee, de Dunganen-moskee, die gevestigd is in een Chinese tempel. Een merkwaardige combinatie van stijlen zie ik. Binnen zitten wat mannen op de kleden, kennelijk te bomen over het leven. Twintig Kirgizische som is de entree.

de moskee van Karakol, in Chinese stijl; de minaret is nauwelijks als zodanig herkenbaar

De lunch is in een restaurant waar we na heel lang wachten een kaart in het Russisch krijgen. Met Svens hulp bestellen we allemaal wat. Als iedereen ongeveer uitgegeten is, komt de bestelling voor ons tafeltje. Twee kloppen, de derde niet en de vierde komt helemaal niet. We delen maar wat samen. Het smaakt prima. Ik heb vis op de Tie Pan wijze (op een heet ijzeren schaaltje). We delen de rekening van onze hele tafel ook maar door vier en ik betaal dan dan 400 som dat is inclusief een ruime tip… en omgerekend zeven euro. Riet heeft wat van mijn vis en soep gegeten, want haar bestelling kwam niet. Ze eet in de bus een waldkornkoek van AH (die hebben we altijd bij ons op reis en ze komen altijd wel een paar keer uit) en zo kunnen we er weer tegen.

Vervolgens rijden we de stad uit naar het museum van Przevalsky. Nikolaj Michajlovitsj Przjevalski (geboren bij Smolensk, 1839 – en overleden in Karakol (Kirgizië), 1888) was een Russische militair en ontdekkingsreiziger die een vijftal expedities naar Centraal-Azië organiseerde. Hij was de eerste wetenschapper die het landschap, de flora en de fauna van het gebied beschreef. Vanwege de fysieke gelijkenis werd in Rusland wel gedacht dat hij de vader van Jozef Stalin was.

Nikolaj Michajlovitsj Przjevalski

en een tekening van het paard dat naar Przjevalski genoemd is. In Nederland bekend door het nationaal dictee waarin dit dier voorkwam. Rechts de gevel van het museum.

het monument voor de ontdekkingsreiziger Przjevalski. Rechts een blik op het meer bij het museumcomplex. Vroeger stond het meer tot vlak hiervoor op de foto...

We treffen weer een bruidspaar dat foto's gaat maken op deze kennelijk voor Kirgiezen belangrijke plaats.

In 1888, net begonnen met zijn vijfde reis, stierf Przewalski in Karakol (Kirgizië), aan het Issyk Kul-meer. Hij werd aan de oever van het meer begraven. Przewalski heeft nooit zijn doel bereikt Lhasa te bezoeken, maar geldt wel als een belangrijk ontdekkingsreiziger en natuuronderzoeker. Tot zijn ontdekkingen als natuuronderzoeker behoren het przewalskipaard en de wilde kameel.

In het museum is zijn leven gereconstrueerd, o.a. met foto’s en documenten. En een grote wandkaart waarop zijn ontdekkingsreizen zijn uitgezet. Helaas doet het licht het niet overal dus soms raden we maar wat we (niet) zien. Het museum ligt in een mooie groene omgeving; de wandeling er naartoe is heerlijk. Een eind verder lopen staat een standbeeld van de ontdekkingsreiziger en daar is ook zijn graf. Als ik even doorloop heb ik een mooi uitzicht over het meer. Als we weer naar de bus terug lopen, komt er net een gezelschap aan met een grote stretched limousine. Eruit komt een bruidspaar dat hier foto’s komt maken zeker. Sommige mannen hebben volgens mij al een neut op, want het is een bijzonder vrolijke boel.

(een deel van) ons hotel in Karakol

Ons hotel in Karakol, het Green Yard Hotel, staat aan de rand van de stad aan een straat waarvan je je afvraagt of hier in deze gribus een redelijk hotel zal staan. Ja dus. Het hotel ziet er goed uit, is ook weer verdeeld in diverse gebouwen, maar jammer is dat er hard wordt gewerkt. Bouwvakkers zijn bezig isolatie op de gevel aan te brengen en dat is net de muur waar wij onze kamer achter hebben. We denderen de kamer gewoon uit; het is niet te harden. We zoeken ons heil maar op een terrasje op het terrein. Daar hoor je het ook wel maar daar is het geluidsniveau draaglijk. Het diner is in dit hotel. In twee kleine kamers wordt het opgediend. Er is van alles en het smaakt heerlijk. Ook hier weer die typisch eigen gekweekte aardbeitjes, zo uit de tuin. Ze zien er niet uit vergeleken met de plastic exemplaren in onze supers, maar ze smaken heerlijk. Zoals ik ze vroeger zelf teelde.

Zaterdag 6 juni

Langs de zuidkant van het Issyk Kul meer terug naar Bishkek

Link naar de kaart van deze route

Een flinke busreis vandaag. Helaas niet veel stops. De natuur is prachtig. We hebben aan deze kant veel en vaak zicht op het immense meer. Aan de andere kant zien we kleurige bergen en heuvels. En ook weer de groene velden met stroken felgeel koolzaad ertussen. Soms zo maar in the middle of nowhere een begraafplaats. Ik maak uit de bus een paar foto’s ervan. We stoppen bij eentje, maar dat is niet de mooiste; hij is een beetje overwoekerd en verwaarloosd. Men maakt wel wat van een graf hier. Er zijn ijzeren kooiconstructies die er overheen gebouwd zijn, andere zijn poort-achtige gebouwtjes, soms een beeld en vaker een foto van de overledene.

prachtige landschappen aan de zuidkant van het Issyk Kul meer, met wilde wolkenluchten, bloeiend koolzaad en altijd die bergtoppen op de achtergrond

bij een begraafplaats die we even bekijken zien we deze 'cowboy' met zijn paard en hond

panorama van het enorme Issyk Kul meer

de bus bij het meer

nog een begraafplaats met kneuterige bouwseltjes (genomen vanuit de bus) en een moskee onderweg

Mooie foto’s gemaakt van een cowboy te paard naast een riviertje tegen de achtergrond van de bergen. De hond springt er omheen.

Een stop bij het meer. Het doet me sterk denken aan het Titicacameer in Peru/Bolivia. Dezelfde intens blauwe kleur en de oevers een beetje kaal met wat struikjes. En besneeuwde bergen op de achtergrond. Het klopt allemaal…

Onderweg nog fraaie bergen en heuvels gezien, met mooie kleuren. De blauwe lucht met witte wolken doet het er goed boven op de foto’s.

Onze lunch doen we met een lunchbox van het vorige hotel. Niet luxe maar ’t is te doen. We zitten op een parkeerplaats voor wat onduidelijke gebouwen op een bankje. Het is zeer heet in de zon. Denk aan 34 graden of zoiets. Er zijn ook toiletten. Voor een aantal sommen mag je. Al om half vier zijn we terug in Bishkek. Via Sven wissel ik 4420 som terug voor 66 euro.

We hebben geen zin meer om nog iets te ondernemen. Er is weliswaar een Orthodoxe kerk in de buurt, maar wij vinden het wel goed, we raken misschien een beetje verzadigd. We houden een paar uur rust op de kamer. We zitten weer in hetzelfde gastvrije hotel, Shakh Palace Hotel. Zelfde kamer zelfs.

’s Avonds eten we niet in het hotel want het keukenpersoneel heeft vrij. Kan gebeuren. In het restaurant waar we nu eten gaat het een beetje chaotisch, omdat de obers niet begrijpen of willen begrijpen wat iedereen wil drinken. Tussen de gangen door is er een optreden van een klein ensemble dat speelt op klassieke, misschien wel antieke, instrumenten. De vier mensen spelen normaal in een groter orkest dat veel optreedt, overal in het land. Een man verzorgt de percussie, een andere bespeelt wel vier verschillende soorten fluiten. De twee dames spelen op een 3-snarig (tokkel)instrument, dat wij niet kennen. Het is virtuoos, heel apart en melodieus. Iedereen is enthousiast.

Natuurlijk zijn er op deze laatste avond toespraakjes, voor de chauffeurs (weer vakkundig en betrouwbaar), de Kirgizische gids Regina en voor Sven.

Regina bedankt ons dat wij het 'aandurfden' om haar land te bezoeken. Zo hadden wij er niet bij stilgestaan, mijn vrouw en ik, maar erg veel toeristen zie je hier inderdaad niet. En als je de site van BuZa met reisadviezen leest , zou je de lust bijna vergaan. Ik heb echter het gevoel dat je in Frankrijk tegenwoordig net zo veel risico loopt als in Kirgizië op ongeregeldheden of terreuraanslagen.

Sven krijgt in de toespraak van J de lof die hem toekomt. Het is allemaal op rolletjes verlopen, zelfs bij de grensovergangen. Met iemand in de groep die zeer slecht ter been was, was het op verschillende grensovergangen en vliegvelden wel eens spannend, ook voor de verantwoordelijke reisbegeleider, maar gelukkig is ook dat allemaal goed gekomen. Je hebt als reisbegeleider gewoon ook niet alles in de hand, zeker niet bij grenzen en op vliegvelden; je moet maar afwachten hoe moeilijk de ambtenaren doen en of iedereen op tijd bij de volgende gate is bij een overstap.

De volgende dag vertrekken we al heel vroeg naar het vliegveld. Ook daar weer het feest van grote petten die hun functie waar moeten maken. In Istanbul stappen we over en ook dat gaat allemaal goed al is het hier wel spannend. We hebben maar een uurtje overstaptijd, en de afstanden op het vliegveld zijn aanzienlijk. Onze vlucht uit Bishkek heeft echter bijna een uur vertraging, dus dat kan niet goed gaan. Ergens onderweg bij de zoveelste zinloze veiligheidscontrole, die dan ook toch nog weer moet, zelfs bij een transfer waarbij je niet van de luchthaven af komt of buiten douanegebied, worden we opgevangen door een bobo van Turkish Airlines. Ze hebben zelf zeker ook wel begrepen dat ze niet een groep van meer dan twintig personen de kist naar Amsterdam van hun eigen maatschappij kunnen laten missen. Hij belt met de gezagvoerder en vertelt ons dat het vliegtuig op ons zal wachten.

In de bus van de gate naar het vliegtuig ontstaat bijna een opstootje. De bus is propvol, maar gaat niet rijden. De chauffeur doet wel de deuren dicht. Al snel is het natuurlijk om te stikken. Er wordt geroepen en gescholden. Eindelijk zet de bus zich in beweging. We hebben ook onze laatste twee groepsleden gelukkig weer bij elkaar en zo lopen we opgelucht door het gangpad van een vliegtuig dat al wel drie kwartier wacht, nu eens op ons.

Verder gaat het allemaal weer op rolletjes. Tot na Schiphol, want het is zondag en de NS/ Prorail zijn bezig met werk aan het spoor. Daarom geen treinen van Schiphol naar het noorden. Je verzint het toch niet?! Gelukkig is er een bus naar Amsterdam (Slotervaart geloof ik) waarin we staand worden vervoerd wegens de drukte, en daar kunnen we dan in de trein. Eindelijk rustig zitten. In Hoogeveen worden we door onze altijd zeer bereidwillige buurman Anne opgehaald en thuisgebracht; dank!!

Zo is er een eind gekomen aan een reis die in weinig of niets leek op de reizen die wel al gemaakt hebben.Zelden zo veel onderling ook nog weer verschillende landen bezocht en zo veel indrukwekkende cultuurschoonheid gezien.

We hebben geen moment spijt gehad van deze keuze voor Turkmenistan, Oezbekistan en Kirgizië. En SRC-Cultuurvakanties heeft het allemaal weer goed geregeld en ook achteraf goed afgehandeld, wat betreft onze opmerking over het programma. Dank aan al die honderden mensen die ons deze reis op één of andere manier voor ons in touw geweest zijn.