Over Samarkand
“Samarkand roept geen aardse stad voor de geest”, schrijft Colin Thubron in “Het verloren hart van Azië” uit 1994. “…Samarkand ligt slechts aan de rand van de landkaart. …. Het was de zetel van een rijk dat zo ver lag in zijn steppe en woestijn dat het Europa eigenlijk alleen maar schrik aanjoeg.”
Samarkand (=vruchtbare nederzetting) zou één der oudste steden ter wereld zijn, al 40.000 jaar geleden bewoning gekend hebben en vanaf 700 voor onze jaartelling een belangrijke stad geweest zijn. Samarkand werd al in de 14e eeuw voor Chr. in de vruchtbare aarde van de rivier Serafšān als oase-stad gesticht. Het is een van de belangrijkste steden op de zijderoute tussen het Midden-Oosten en China, en dankt daar grotendeels ook zijn welvaart aan. Alexander de Grote zou bij de aanblik van Samarkand gezegd hebben: alles wat ik over de schoonheid van deze stad gehoord heb, is waar, het is alleen nog veel mooier. Alexander III de Grote veroverde de stad (toen bekend als Marakanda) in 329 v.Chr. Dat was nadat hij zijn beroemde Gordiaanse knoop had doorgehakt.
Stad van Timur Lenk
Samarkand kende zijn grootste bloeiperiode onder Amir Timur of Timoer Lenk die in de veertiende eeuw (n. Chr.) van Samarkand de hoofdstad van zijn wereldrijk maakte. Hoewel Samarkand in de loop van de geschiedenis herhaaldelijk werd verwoest, blijft het een betoverende stad die tot ieders verbeelding spreekt. Het Registan-plein behoort ongetwijfeld tot de mooiste pleinen ter wereld. Voor mij is het vergelijkbaar met het mausoleum van Sjah Jahan in Agra,India: de Taj Mahal, of de St. Pieter in Rome. En de Grote Markt in Grönn, natuurlijk (vlg. onze reisbegeleider). De brink van Ruinen wil ik in dit verband dan ook wel even noemen.
Samarkand, “de parel van de islam”, “het Rome van het Oosten”, schitterde gedurende 25 eeuwen als Sogdiaans koninkrijk en bood gedurende meer dan drie jaar weerstand aan de aanvallen van Alexander de Grote. Onder de Seleuciden was Samarkand voor alle handelaars alom bekend op de Zijderoute,die liep van Byzantium tot in China.
Zwarte bladzij
Na de wreedaardige aanval door de Arabieren in 712 herwint de stad haar volle glorie onder de Samaniden (9de-10de eeuw), om opnieuw in rook op te gaan onder de aanvallen van Dzjenghis Khan in 1220. De Khwarezm sjah, de koning van het rijk, had de afgezanten van Dzjenghis Khan namelijk geëxecuteerd en hun hoofden naar hem teruggestuurd. Als wraak viel Dzjenghis Khan met 200.000 man de stad aan die na een belegering van slechts vijf dagen viel. De stad werd geplunderd en grotendeels verwoest. Bijna alle inwoners: mannen, vrouwen, kinderen, bejaarden en dieren werden vermoord. Dit was de zwartste bladzijde uit de geschiedenis van Samarkand.
Steeds herrijzen dank zij de Zijderoute
Opnieuw zou de stad herrijzen op haar ruïnes. Dat telkens herrijzen uit haar as heeft ongetwijfeld te maken met haar belangrijke positie op de beroemde Zijderoute. De stad waarmee we vandaag kennis maken, is vooral de stad van Tamerlan, of Timur Lenk (de “kreupele van ijzer”), die er de hoofdstad van de wereld van wilde maken, en de stad van zijn kleinzoon Ulughbek of te wel Ulugbey, die haar promoveerde tot zetel der wetenschappen.
Timur Lenk maakte Samarkand in 1370 de hoofdstad van zijn grote rijk. Timur liet bouwmeesters uit zijn hele rijk –en daarbuiten- naar Samarkand komen om zijn hoofdstad te verfraaien. Veel van de historische gebouwen die nog te zien zijn, zijn van Timurs hand of althans onder zijn leiding gebouwd.
Verschil met Khiva
In 1868 kwam de stad onder Russische controle (protectoraat). In 1920 werd de laatste emir, Alimkhan, door de bolsjewieken verdreven. Hierna werd de Sovjetrepubliek Bukhara uitgeroepen. In 1924 ging deze echter op in de Oezbeekse Socialistische Sovjetrepubliek, waarvan het tot 1930 de hoofdstad was. Daarna kreeg Tasjkent deze positie in handen en heeft deze tot op heden behouden. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1990 kwam de stad onder Oezbeeks bestuur.
Nu telt de stad 350.000 inwoners en heeft een eigen luchthaven.
Het grote verschil met bv. Khiva is dat daar de hele oude stad openluchtmuseum was; hier zijn, net als in Bukhara, de bezienswaardigheden gelegen in de drukke stad. Je moet je dus verplaatsen van de ene naar de andere bezienswaardige plek. In Bukhara deden we dat lopend, hier brengt ons voor de grootste wandelafstanden de bus. Dat is in deze hitte toch wel lekker.