Oezbekistan: het kleurrijke hart van Azië
Ooit waren de Oezbeekse steden Khiva, Samarkand en Bukhara bruisende steden aan de Zijderoute. De steden liggen nog steeds geïsoleerd, te midden van woestijnen en bergen. Mede hierdoor zijn ze door de eeuwen heen verrassend intact gebleven. Wandelend door de smalle straatjes van Khiva en over de lemen stadsmuur, die nog grotendeels intact is, waan je je terug in de tijd waarin de kooplieden hun waren van oost naar west transporteerden en van west naar oost. Met karavanen met kamelen en dromedarissen en (muil)ezels. In Steden als Khiva ontmoetten ze elkaar en verkochten hun waren door. Want geen koopman reisde de hele route, het was meer een estafettesysteem. De route waarlangs dat gebeurde kreeg de naam Zijderoute, omdat een belangrijk deel van de goederen bestond uit zijde uit China.
De steden staan niet voor niets op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. Ze hebben een rijke geschiedenis en de cultuurschatten die bewaard zijn, verbazen de hedendaagse reiziger nog steeds. In de verschillende steden aan de roemruchte Zijderoute zijn niet alleen de imposante koranscholen, paleizen en minaretten goed bewaard gebleven, maar ook de kleurrijke tradities en gebruiken. Sinds de onafhankelijkheid in 1991 zijn deze sterk opgeleefd.
een kaartje van Oezbekistan en zijn buurlanden
De vriendelijke bevolking is open naar vreemdelingen en is niet wars van fotografie zoals je dat in moslimlanden vaak merkt, integendeel. Ze lopen zelf ook veelal met een mobieltje, zeker de jongeren, en een foto is snel gemaakt. Vaak vragen ze ons, net als in Turkmenistan, of ze samen met ons op de foto mogen. Bij de meeste bezienswaardigheden wordt een bedrag gevraagd voor het mogen gebruiken van een foto/filmcamera, boven op het entreegeld. Het betalingsbewijs hiervan, een handgeschreven briefje, moet je tijdens het bezoek bij de hand te houden, want er wordt wel eens gecontroleerd, zegt men. Wij hebben dat overigens niet meegemaakt.
Eerst wat algemene informatie in cijfers
Hoofdstad: Tashkent
Staatsvorm: Republiek
Oppervlakte: 447.400 km²; dat is twaalf keer zo groot als Nederland.
Aantal inwoners: 28.394.180
Bevolkingsdichtheid: 63,5/km²; ter vergelijking: Nederland: 406 /km2
Gemiddelde leeftijd: 21,8 jaar (2002)
Levensverwachting: 64 jaar (2003)
Leeftijdsopbouw: 0-14 jaar: 34,7%, 15-64 jaar: 60,5%, 65 jaar en ouder: 4,7% (2003)
Etnische groepen: Oezbeken 76%, Russen 6%, Tadzjieken 4,8%, Kazachen 4%, Tataren 1,6%, Kirgiezen 1%, anders: 6,6% (volkstelling 1998). De Karakalpakken (2,5%) worden sinds de onafhankelijkheid door de overheid bij de Oezbeken gerekend.
Officiële taal: Oezbeeks
Overige talen: Russisch en Perzisch
Religies: Moslim (soennitisch) 88%, Russisch-orthodox 9%, overig 3%
Economie: Landbouw 44%, diensten 36% en industrie 20%
Ligging/ aangrenzende landen: Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Afghanistan en Turkmenistan
Betalen
Valuta: Sum; het biljet van 1000 sum = ca. 0,35 Euro
De munteenheid van het land is de sum. In Oezbekistan zijn nauwelijks pinautomaten aanwezig. Je kunt dus het beste contant geld mee te nemen. Neem kleinere coupures en onbeschadigde biljetten mee. Betalen kun je meestal wel met een kreukelig dollarbiljet, maar wisselen niet. Ze accepteren gewoon geen biljetten met vouwen en kreukels. Er zijn op vele plaatsen wisselkantoren te vinden en ook in de meeste hotels kun je geld wisselen. Nergens is een zo grote zwarte wisselmarkt als hier. In Oezbekistan krijgt u over het algemeen een gunstigere koers voor US-dollars dan voor euro’s. Op sommige plaatsen kunt u ook direct met dollars betalen, maar bijv. niet in restaurants en in musea. Het meest gebruikte bankbiljet is dat van 1000 sum. Omdat dit ongeveer € 0,35 waard is, heb je al snel een flinke stapel sum. Vrijwel niemand gebruikt dan ook een portemonnee, men heeft een stapel van 1000 sum briefjes met een elastiek eromheen in de zak, of handtas. Zo deden wij dat ook.
Klimaat
Oezbekistan heeft een landklimaat. Het is streng continentaal en zeer droog. Dat betekent dat de winters koud en de zomers warm zijn. In het voorjaar en het najaar is het over het algemeen droog met temperaturen die overdag meestal tussen de 20 en de 30 graden liggen. Dit is dan ook de beste tijd voor een reis. In de zomer kan het ’s middags wel 40 graden worden en ’s winters valt er af en toe sneeuw. ’s Nachts kan het vriezen en overdag liggen de temperaturen rond de 5 à 10 graden.
Tijdsverschil
In Oezbekistan is het tijdens de Nederlandse zomertijd 3 uur later en tijdens de wintertijd 4 uur later.
Geografie
Het westelijke deel van Oezbekistan ligt op het Ustjurtplateau. Het deltagebied van de rivier Amu Darja aan de zuidrand van het Aralmeer scheidt dit deel af van het woestijnachtige centrale deel van Oezbekistan. Dit gebied heet Kyzylkum en gaat langzaam over in een heuvelgebied aan de voet van de Tian Shan, dat ‘hemelberg’ betekent in het Chinees. In dit heuvelgebied liggen de geïrrigeerde oase van Tasjkent en de Kleine of Zuidelijke Hongersteppe. Ook Fergana, het meest oostelijke deel van Oezbekistan, ligt te midden van de hoge ketens van de Tian Shan en de Pamir, waar ook de meeste rivieren ontstaan van het smeltwater in de Tian Shan en de Pamir; veel van de kleinere rivieren verliezen echter in de woestijn zoveel water dat zij simpelweg ophouden te bestaan. De belangrijkste rivieren zijn de Amu Darja met haar zijrivieren Soerchandarja en Zeravsjan en de Syr Darja met haar zijrivier Tsjirtsjik, die beide uitmonden in het Aralmeer.
Beeldjes van derwisjen vind je overal. Ze zijn allemaal verschillend. Leuke souvenirs!
Geschiedenis
De val van het Mongoolse Rijk in Centraal-Azië bracht in de 15e eeuw verschillende Oezbeekse dynastieën aan de macht, die er o.m. de onafhankelijke rijken Chiva, Buchara (Bochara) en Kokand stichtten. Geleidelijk aan annexeerde Rusland deze Islamitische kanaten en emiraten rond Xiva (Khiva), Buchara en Kokand in de laatste 30 jaar van de 19e eeuw en bracht ze uiteindelijk onder in het immense Midden-Aziatische gouvernement-generaal Turkestan van het Russische Rijk. De Oezbeken kwamen tot aan de Eerste Wereldoorlog meermalen in opstand. Tijdens de Russische Burgeroorlog (1918-1922) was Centraal-Azië een van de gebieden waar de oorlog het langst voortduurde, vooral door het verzet van de Basmatsji's, die een islamitische staat wilden. Al in 1918 werd eveneens de communistische Turkestaanse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek opgezet.
Het verzet tegen het Rode Leger was halverwege de jaren 1920 grotendeels neergeslagen en in 1924 werd de Oezbeekse Socialistische Sovjetrepubliek gevormd, waartoe tot 1929 eveneens de Tadzjiekse Socialistische Sovjetrepubliek behoorde. Gedurende het Sovjetregime was er een intensieve productie van het 'witte goud' (katoen) en graan, wat leidde tot overgebruik van agrochemicaliën en water. Hierdoor is een deel van het land zwaar vervuild en het Aralmeer en rivieren (vooral de Amu Darja) hebben hierdoor enorm veel water verloren.
Onafhankelijkheid
Oezbekistan werd onafhankelijk in 1991, en nu probeert het land zijn afhankelijkheid van de landbouw te verminderen, en zijn mineralen– en aardolie en -gasreserves te gebruiken. Huidige zorgen zijn het moslimterrorisme en de ermee gepaard gaande inperking van de godsdienstvrijheid, mensenrechten en democratie.
Sinds 1989 houdt president Islom Karimov het land in een stevige greep. Er is een oppositie, maar de verkiezingen worden steevast een overwinning voor Karimov en zijn partij. Nadat het land in 1992 een presidentiële republiek werd, breidde Karimov zijn macht uit. De premier en het kabinet hebben daardoor nauwelijks invloed meer. Religieus georiënteerde politieke partijen zijn verboden.
Net als zijn Turkmeense collega Saparmurat Niazov, is Karimov erg bevreesd voor een opkomst van het moslimfundamentalisme. Op zich waarschijnlijk terecht, maar als uitvloeisel worden zowel de islamistische partijen als ook de seculiere partijen vervolgd. Er heerst in Oezbekistan dan ook een zekere censuur. Alleen die oppositiepartijen die loyaal aan de president zijn, mogen worden gevormd, hoewel echt oppositie voeren verboden is. Per referendum werd zijn ambtstermijn als president tot 2000 verlengd. Nu is hij nog aan de macht.
In het jaar 2000 werd Karimov als president herkozen. Naast de CDP, die loyaal is aan Karimov, richtte de president nu ook een eigen partij op, Fidokorlor ('Zelfopoffering'). Een naam die bij sommigen enige scepsis zal teweegbrengen.
Onderstaand artikel is door mij ingekort geciteerd. Het gaat over de dochter van president Karimov, tot voor kort was zij zijn gedoodverfde opvolger.
“Meedogenloos meisje”
Door Hanneke Chin- A-Fo en Joep Dohmen; uit: NRC-Reader 25-04-2015
“Gulnara Karimova, de dochter van de Oezbeekse president Karimov, lid van de internationale jetset en gedoodverfd opvolger van haar vader, beheerde een groot corrupt imperium. Ook in Nederland haalde ze geld op.
Gulnara Karimova (42) staat sinds februari vorig jaar onder huisarrest in de Oezbeekse hoofdstad Tasjkent. Daar ziet het althans naar uit; officieel is het niet bevestigd en vrije pers bestaat niet in het Centraal-Aziatische land. Karimova is van de buitenwereld afgesloten, voor zover bekend met haar tienerdochter Iman. De meeste analisten vermoeden dat Karimova, na jaren de wereld naar haar hand te hebben gezet, dan toch in ongenade is gevallen bij haar vader. Wat blijft zijn de meisjesachtige trekken in haar gezicht. Poppigheid die niet overeenkomt met de groeiende stapel aanwijzingen dat Gulnara in werkelijkheid een schurk van formaat is.
Mobiele telefonie
Corruptie, afpersing, witwassen, bedreiging. De lijst aan beschuldigingen is lang en herhaalt zich vele malen. Gisteren maakte deze krant bekend dat het Nederlandse Openbaar Ministerie 247,9 miljoen euro aan voor Karimova bestemd smeergeld wil terughalen.
Een soort roofridder
Een Oost-Europees netwerk van onderzoeksjournalisten, verenigd in het Organized Crime and Corruption Reporting Project, heeft becijferd dat Karimova in de loop der jaren op die manier alleen al in de telecomsector één miljard dollar heeft vergaard. Haar zakelijke belangen wist Karimova te combineren met diplomatieke functies als ambassadeur bij de Verenigde Naties in Genève en ambassadeur in Spanje. In eigen land presenteerde ze zich als weldoener, volgens velen mede met het doel ooit haar vader op te volgen als president. Ze runde liefdadigheidsfondsen die studiebeurzen verstrekten aan arme kinderen, schoolspullen uitdeelden en cultuurvoorstellingen organiseerden. De fondsen zijn inmiddels gesloten.
Of het liefdadigheidswerk haar imago in eigen land veel goed heeft gedaan, is de vraag. In een via Wikileaks gelekt ambtsbericht omschrijft de Amerikaanse ambassade in Tasjkent haar als „de meest gehate persoon in Oezbekistan” en „een soort roofridder”.
Dat Karimova als VN-ambassadeur de mensenrechten zou verdedigen moet velen vreemd in de oren hebben geklonken. Het Oezbekistan van president Karimov (77), die het land al leidde toen het nog bij de Sovjet-Unie hoorde, is een repressieve staat, waar nepotisme, corruptie en het gebruik van geweld door de overheid aan de orde van de dag zijn.
Mensenrechtenorganisaties publiceren rapporten over willekeurige detenties en systematische marteling. Een veelgebruikte marteltechniek is volgens Human Rights Watch het hoofd van een slachtoffer omwikkelen met plastic folie, daar een gasmasker overheen plaatsen en dan de luchttoevoer dichtdraaien. Dit gebeurt ook bij minderjarigen, vertelden moeders wier zonen zo valse bekentenissen aflegden.
Elk jaar worden kinderen uit de klas geplukt en ingezet voor de oogst van katoen, het belangrijkste landbouwgewas. Het land is na 2005, toen een opstand in Andizjon bloedig werd neergeslagen, afgesloten voor buitenlandse journalisten. Oppositieleden zijn gevangen genomen, gevlucht of ondergedoken. Ondanks dit alles geniet president Karimov, die vorige maand met 90 procent van de stemmen een vierde termijn won, militaire steun van onder andere de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Oezbekistan grenst aan Afghanistan, en moet helpen het moslimterrorisme tegen te houden.
Het is moeilijk voorstelbaar dat de mensenrechtensituatie zou veranderen als Karimova president werd. Onafhankelijke opiniepeilingen zijn er niet, maar volgens de Amerikaanse ambassade in Tasjkent „zien de meeste Oezbeken haar als hebzuchtig, machtsbelust individu dat haar vader gebruikt om zakenmensen of wie haar ook maar in de weg loopt, kapot te maken”.
Nu president Karimov een nieuwe termijn heeft, is de opvolgingskwestie even minder urgent. De president zou kunnen inzetten op zijn tweede dochter, de 36-jarige Lola, die onder meer ambassadeur is bij Unesco.”
Ook in Dagblad Trouw een lezenswaardig artikel over deze zaken: “Het einde van een sprookje voor Oezbeekse 'prinses' Karimova” Door: Sacha Kester − 05/11/13 / In dit artikel op de website van Trouw ook een link naar een filmpje met een clip van Karomova, de popster. Ook met beelden van Oezbeekse steden.
Economie
Oezbekistan is rijk aan bodemschatten olie, gas en goud. Ook is het één van ’s werelds grootste katoenproducenten. Slechts een klein deel van het Oezbeekse grondgebied is vruchtbaar. Het land heeft een grote buitenlandse schuld opgebouwd, waardoor veel inwoners onder armoedige omstandigheden leven. De werkloosheid schat men op zo’n 30%. Door de verslechterde economische situatie neemt de sociale onrust toe.
In 2001 sloot Karimov een verdrag met de Verenigde Staten, die vanuit Oezbekistan hun strijdkrachten in Afghanistan mochten bevoorraden. Toen echter in 2005 een opstand in de stad Andijan bloedig werd neergeslagen en het westen stevige kritiek liet horen, sloot Karimov de Amerikaanse basis en zocht zijn toevlucht bij Rusland en China. Enkele jaren later sloot echter ook Pakistan zijn grens met Afghanistan voor Amerikaanse goederen, waardoor de bevoorrading van de ISAF troepen in gevaar kwam. Vandaar dat de westerse machten wederom bij Karimov aanklopten voor hulp. Hierdoor ontstond een breuk tussen Oezbeekse milities in Noord-Afghanistan en de ISAF troepen, omdat veel Oezbeekse milities fel gekant zijn tegen Karimov en zij de knieval zien als erkenning van Karimovs regime. Daarna verdubbelde het aantal leden van Oezbeekse milities in Afghanistan binnen enkele maanden, en ontstond tijdelijk een onveilige situatie rond steden als Kunduz, waar de milities voor het eerst in jaren weer Taliban toelieten op grond van het feit dat zij dezelfde vijand hadden. Voor Oezbekistan betekent de groei van Oezbeeks verzet in Afghanistan een gevaar voor Karimovs regering.
Mensenrechten
De mensenrechten in Oezbekistan worden geschonden. Zowel politie als veiligheidsdiensten maken zich schuldig aan mishandelingen en willekeurige arrestaties. De situatie in de gevangenissen is triest en marteling is daar geen uitzondering. De vrijheden van meningsuiting en vergadering zijn beperkt, evenals de mogelijkheden voor internationale en nationale NGO’s (non-gouvermentele organisaties) om in het land te werken.
Westerse landen hebben geen aandacht voor de verschrikkelijke martelingen en schendingen van de mensenrechten in Oezbekistan. Dit omdat het land van cruciaal belang is voor de NAVO-troepen in Afghanistan. Dat meldde Human Rights Watch, de mensenrechtenorganisatie.
HRW meent dat Oezbekistan, ooit een Sovjetrepubliek, beloftes om te stoppen met marteltechnieken niet nakomt. HRW noemt de technieken bijna-verstikking en elektroshocks als voorbeelden. De Oezbeekse onderzoeker van HRW genaamd Steve Swerdlow, schrijft in een rapport dat het Westen toe moet geven dat de staat van Oezbekistan verwaarloosd is en dat er in het land sprake is van de meest belabberde situaties ter wereld op het gebied van mensenrechten. Swerdlow geeft ook aan dat Oezbekistan geen toestemming heeft om verschrikkelijke marteltechnieken en onderdrukkingen toe te passen omdat het land zich naast Afghanistan bevindt.
President Karimov zegt dit te doen om op deze manier opstanden van radicale islamieten in te dijken.
Religie
De meeste Oezbeken zijn van oorsprong soennitische islamieten (88%). Het islamitische centrum van Oezbekistan is de heilige stad Buchara. Door de antireligieuze houding van het Sovjetbewind was het lange tijd moeilijk na te gaan in hoeverre de bevolking nog praktiserend gelovig was. De Russisch-orthodoxe christenen maken 9% van de bevolking uit. De Katholieke Kerk heeft een Apostolische administratie in Oezbekistan met zetel in Tasjkent.
Voor het kleine aantal christenen is het leven in Oezbekistan niet gemakkelijk. In 2006 is er een nieuwe wet in het land gekomen: op het bezit van meer dan één Bijbel per persoon staat een boete van $ 2000-6000. Op verspreiding van traktaten en andere christelijke lectuur staat 3-8 jaar gevangenisstraf. Kerkdiensten zijn illegaal; voorgangers lopen het risico beboet of gearresteerd te worden.
Maar ook de militante islam wordt stevig onderdrukt. Nu is daar natuurlijk veel voor te zeggen. De ervaringen met militante, extremistische zich noemende ‘moslims’ zijn niet zodanig dat enig zichzelf respecterend land deze bewegingen de vrije hand zou willen geven. De excessen die daarvan echter weer een uitvloeisel zijn in dit land, geven zorgen.
De Zijderoute
De Zijderoute was een netwerk van karavaanroutes door Centraal-Azië. Gedurende vele eeuwen werd langs de Zijderoute handel gedreven tussen China en het oosten van Azië aan de ene kant en het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied aan de andere kant. Van de klassieke oudheid tot de late middeleeuwen was de Zijderoute de belangrijkste verbinding tussen oost en west. Het Centraal-Aziatische deel van de route was al in gebruik ten tijde van de Han-dynastie. (206 v.Chr. - 220 na Chr.) De Zijderoute dankt de naam aan het feit dat zijde uit het oosten, toen bijzonder kostbare handelswaar, langs de route naar het westen vervoerd werd. Langs de routes konden mensen handelsgoederen vervoeren, in het bijzonder luxegoederen zoals zijde, satijn, muskus, robijnen, diamanten, parels, porselein, papier, rabarber, vruchten zoals perziken en sinaasappels, paarden en buskruit. Uiteraard reisden niet alleen goederen mee langs de route, maar ook opvattingen, ideeën, ziektes en culturen. Vanwege het transport van andere producten kennen bepaalde delen van de route ook andere namen, zoals de Wierookroute en de Theeroute.
Vertakkingen in de Zijderoute
Hoewel de term Zijderoute suggereert dat het om één route ging, hebben er in de loop der eeuwen verschillende routes bestaan. Vaak waren op hetzelfde moment verschillende routes tegelijk in gebruik. Daarnaast doet de term vermoeden dat het een lange reis betreft. In feite waren er maar weinig reizigers die de gehele route aflegden van begin tot eind. De continentale Zijderoute splitst zich in noordelijke en zuidelijke routes vanuit de commerciële centra in Noord-China en besloeg een afstand van 11.265 kilometer. De noordelijke route verliep door de Chinese provincie Gansu en splitste zich in drie andere routes, waarvan er twee de bergketens ten noorden en zuiden van de Taklamakanwoestijn volgen en weer samenkwamen in Kashgar. De derde route liep ten noorden van de woestijn Tiensjan en ging door Turpan, Talgar en Alma-Ata (in huidig Kazachstan). In Kashgar splitste zich een route die naar de Alaivallei liep in de richting van Termez en Balkh; een andere ging door Kokand in de Vallei van Fergana en vervolgens naar het westen door de Karakumwoestijn richting Merv waar het zich kort erna bij de zuidelijke route voegde. Een van de takken gaat noordwestelijk naar het Aralmeer en de Kaspische Zee en verder naar de Zwarte Zee.
De noordelijke route werd in het bijzonder gebruikt door karavanen met goederen als dadels, saffraanpoeder en pistachenoten uit Perzië, wierook, aloësap en mirre uit Somalië, sandelhout uit India, glazen flessen uit Egypte en andere dure en belangrijke producten uit de wereld, bestemd voor China. Op de terugreis namen de karavanen rollen met zijdebrokaat, lakwerk en porselein mee terug.
De keuken van Oezbekistan
De Oezbeekse keuken wordt gekenmerkt door veel vlees en is naar onze maatstaven vrij vet. Het is in Oezbekistan gebruikelijk om de belangrijkste, zwaarste maaltijd van de dag tussen de middag te gebruiken. ’s Avonds wordt dan weliswaar ook een warme maaltijd genuttigd, maar iets minder uitgebreid. Meestal begint men de maaltijd met een paar salades met brood. Soms kiest men deze van de kaart, vaak komt er iemand langs met een groot dienblad met daarop de salades waaruit men een keuze kan maken. De tweede gang is soep, deze wordt vaak al geserveerd voordat men klaar is met de salade. De derde gang bestaat in de traditionele Oezbeekse keuken voornamelijk uit vlees. Lamsvlees, rundvlees en kip zijn het meest gangbaar. In de restaurants waar tegenwoordig ook toeristen komen, krijgt men ook wel aardappelen of rijst erbij. Groente bij deze gang is zeldzaam, die wordt immers vooraf als salade geserveerd. Ook de derde gang wordt vaak al gebracht voordat men klaar is met de tweede. In Oezbekistan staan dus vaak meerdere gangen tegelijk op tafel en besteedt men over het algemeen niet veel tijd aan het diner.
Van oezbekistan.nl: Culinair
Het uitzonderlijke klimaat in Oezbekistan en een lange traditie van sedentaire ontwikkeling hebben ertoe bijgedragen dat er een uitzonderlijke variëteit aan zowel gekende als uitzonderlijke fruit- en groentesoorten te proeven is. Abrikozen, perziken, druiven, watermeloenen, granaatappels, appelen, peren, vijgen, dadels, kersen en talrijke variëteiten van meloensoorten zijn er in overweldigende mate. Groene radijzen, gele wortels, uitzonderlijke tomaten, aubergines, zwarte pepers, kleurrijke courgettes en verschillende pompoensoorten zijn de voornaamste en lekkerste groenten. Zira (zwarte komijnsoort), look, dille, koriander, peterselie en sesamzaad zijn de voornaamste kruiden.
Vers gegeten zijn deze fruit- en groentesoorten onovertroffen. Maar de bezoeker laat deze lekkernijen spijtig genoeg meestal links liggen om zich te laten verleiden door de warme Oezbeekse gerechten die hem met veel fierheid door de Oezbeekse gastheer worden aangeboden. Deze gerechten zijn soms naar Westerse smaak nogal vettig. Nochtans zijn sommige van deze gerechten bijzonder lekker en verdienen geproefd te worden. Traditioneel wordt iedere gast op plov getrakteerd. Plov is een rijstschotel met meestal lamsvlees en een grote keur aan gestoofde groenten. Naast lamsvlees wordt ook rund, paard en kip regelmatig geserveerd. Enkele andere gerechten die het ontdekken waard zijn :
Lagman : een Centraal-Aziatische tagliatelli
Manti : grote ravioli gevuld met lamsgehakt en specerijen
Samsa : een deegkoekje gevuld met al naargelang, vlees of groenten of beiden (ook wel somsa)
Kabab of schaslik : geroosterde vleespennen
Shurpa : soep op basis van lamsbouillon.
Kazy : paardenworst die vooral mannen zou versterken.
Thee wordt bij iedere gelegenheid geserveerd. In de winter wordt de thee meestal vergezeld van gedroogd fruit en talrijke notenvariëteiten. De gedroogde druiven en abrikozen zijn van uitzonderlijke kwaliteit. Populair bij uitgebreide eetmaaltijden is de geïmporteerde maar ook eigen vodka. Bier kent een gestage opgang en dan vooral de Russische bieren. Oezbeekse wijn en cognac worden ook geserveerd maar zijn naar Westerse smaak nogal zwaar in alcoholgehalte en dikwijls te zoet. Een uitdaging vormt de drank koumis. Dit is gestremde paardenmelk met een alcoholgehalte van ongeveer 5%. (Bron: oezbekistan.iskra.be)
Thee en wijn
“De bewoners van Oezbekistan drinken over het algemeen thee of wijn. Dit zijn de twee nationale dranken die het land heeft. Thee kan overal gedronken worden, waar je ook maar bent. De Oezbeken vinden thee ook de meest geschikt drank om bij de maaltijd te gebruiken. Het is een oude traditie dat degene die thee inschenkt, het eerste kopje zelf neemt en pas dan de andere aanwezigen van thee voorziet. Ook is het een teken van beleefdheid om de kopjes van gasten niet helemaal vol te schenken. In de winter drinken ze vooral zwarte thee, in de zomer groene. De wijn in Oezbekistan is van hoge kwaliteit en heeft al vele internationale prijzen gewonnen.”
Naast deze dranken is er ook altijd bier te koop. Goed lokaal bier, en in restaurants vaak ook wel buitenlandse bieren. De lokale wijn is naar onze smaak gauw te zoet.
Veel voorkomende gerechten op Oezbeekse menukaart:
Mastava Dit is een rijstsoep met ui, wortel, tomaat, erwt en wilde pruimen.
Shurpa Dit is een soep gemaakt van schapenvlees, groente en noedels.
Chuchvara Lijkt op ravioli, is gevuld met schapenvlees, ui, wortels en pompoen.
Plov Het nationale gerecht: rijst met groente en vlees.
Brood
In ieder reisverslag over Oezbekistan wordt het genoemd: brood. Bij iedere maaltijd wordt brood gegeten en op de markten rijden vrouwen met kinderwagens vol broden rond. De bakkers merken de broden met een speciale stempel, maar ook aan de vorm is vaak te herkennen in welke stad het brood gemaakt wordt. Soms zijn de broden hoog, soms vrij plat, maar altijd rond, goudgeel en lekker. Brood is heilig in Oezbekistan en het is verstandig daar rekening mee te houden. Leg brood nooit op de grond en gooi het zeker niet weg. Brood moet altijd met de bovenkant naar boven liggen. De broden worden steeds vers aangevoerd op de markt. De fotoreportage laat beelden zien van broodverkopers. Meestal verkopen ze vanaf een oude kinderwagen. Wat voor symboliek we daar achter moeten zoeken...?
Oezbeekse plov
Soms wordt wel eens van een bepaald gerecht gezegd, dat het geen gerecht is, maar een levensstijl. Dat geldt zeker ook voor plov, de nationale dis van Oezbekistan. Er gaat geen feestdag voorbij zonder plov. Huwelijken, geboortes en ook begrafenissen kunnen niet zonder plov. Het nationale gerecht wordt ook gegeten op 1 september, als Oezbekistan de Onafhankelijkheidsdag viert.
Plov is een gerecht dat bestaat uit vlees en rijst en er zijn verschillende recepten voor. Er wordt beweerd dat je aan hoe iemand plov maakt, kunt zien of het een echte kerel is. Plov wordt dan ook uitsluitend door mannen gemaakt. Als er iets te vieren is in Oezbekistan, dan moet dat in het groot: de de hele buurt wordt uitgenodigd voor een bord plov. Of er wordt een zogenaamde chaj-khanah (theehuis) of karavan saraj (herberg) gehuurd, waar de man 's ochtends vroeg rechtstreeks vanaf de markt met zijn ingrediënten naartoe gaat om er zijn eigen plov te maken.
Het maken van plov is bijna een ritueel en verloopt volgens een vast patroon. Niets wordt aan het toeval overgelaten, want de eer van kok en familie hangt ervan af. De Russische invloed in Oezbekistan heeft echter een aspect toegevoegd: na iedere stap nemen de kok en zijn assistenten een 'ritueel' glaasje wodka. Dat stemt de goden goed. Als de plov dan eindelijk op tafel staat, is de kok dan ook vaak 'erg moe'...